පාලිභාෂාවතරණය - පළමුවැනි පොත
PALIBHASHAWATARANAYA Book One
අග්ගමහා පණ්ඩිත දර්‍ශනවිශාරද සාහිත්‍ය චක්‍ර‍වර්තී පොල්වත්තේ ශ්‍රී බුද්ධදත්ත මහානායක ස්ථවිර
“මෙය වනාහි ආධුනිකයන්ට සිංහලෙන් පාලි ඉගැන්වීම සඳහා සම්පාදිත පොතකි. මෙහි ගෙන තිබෙන පිළිවෙල නම් වාක්‍යරචනා මාර්ගයෙන් භාෂාව ඉගැන්වීමේ අභිනව ක්‍ර‍මයයි. පාඩම් ක්‍ර‍මයෙන් ගැඹුරුවනසේ ද අභ්‍යාසයෙන් ඉගනියයුතුසේ ද සම්පාදිතය. දීර්ඝකාලයක සිට තිබුණු ඕනෑකමක් මේ පොතෙන් පිරිමැසේ. මෙය පාලිපරිචය සඳහා පාඨශාලාවල ප්‍ර‍ථමයෙන් ඉගැන්විය යුතු පොතක් යයි අපි සම්මත කරමු.” මේ වනාහි මේ පොත පිළිගැනීමේදී අධ්‍යාපන මණ්ඩලය සම්බන්ධ ග්‍ර‍න්ථ විවේචන සභාව ප්‍ර‍කාශකළ වචනයි. මේ පොත හැඳින්වීමට මීට වඩා විස්තර කථාවක් ඕනෑයයි නොසිතේ.
පාලිභාෂාව ඉගැනීමට මහත් ආශාවක් මෙකල බොහෝ දෙනෙකුන් තුළ ඇතිව තිබේ. එය සිංහලභාෂාවේ මාතෘභාෂාවක් වීමත්, සර්‍වඥධර්‍මය ඒ භාෂාවෙන් ලියවී තිබීමත්, ආණ්ඩුවේ පාඨපරීක්‍ෂණවලට පාලිභාෂාව ඇතුළත් කිරීමත් මේ උනන්දුවට හේතුවූහයි සිතමි. එහෙත් පහසුවෙන් පාලි ඉගැනීමට උපකාරවූ අභිනව ක්‍ර‍මයට ගැළපූ පොත් නැතිවීම එය ඉගෙනගනු කැමති ආධුනිකයන්ට මහත් බාධාවෙක් විය. ඒ බාධාව මගහරවනු සඳහා ආනන්ද විද්‍යාලයාධිපති ශාස්ත්‍රාචාර්‍ය්‍ය කුලරත්න මැතිතුමන් ආදී උසස් මහතුන්ගේ මෙහෙයීම ලෙස අප විසින් මේ පාලිභාෂාවතරණය සම්පාදිත ය.
මුලින්ම ඉගැනීමට පටන් ගන්නා ශිෂ්‍යයන් සඳහා මේ පළමුවෙනි පොත අදහස්කරන ලද බැවින් මෙය හැකි තරම් ලිහිල් භාෂාවෙන් යුක්ත කරනලදි. මෙහි ලිඞ්ග තුනට අයත් බහුල ප්‍ර‍චාරයට පැමිණෙන ශබ්දයන් වරනඟන ආකාරය ද කාලත්‍ර‍යට අයත් ක්‍රියාපද ස්වල්පයක් ද පූර්වක්රියා, ක්‍රියාවිශෙෂණ, විශෙෂ්‍යපද, නිපාතපද ආදිය ද සංක්‍ෂෙපයෙන් දක්වන ලදහ. සිංහල වාක්‍යයන් පාලියට නැගීමේදී ද පාලි වාක්‍යයන් සිංහලට නැගීමේදී ද ශිෂ්‍යයන්ට උපකාරවීම සඳහා පොතේ ඇතුළත් සියලු වචනයන් අකාරාදි පිළිවෙලින් ගළපා පාලි - සිංහල, සිංහල - පාලි වචනමාලා දෙකක් ද මෙහි අන්තයෙහි යොදන ලදි.
සන්ධි - සමාස - තධිත - කිතකයන් - පිළිබඳ විස්තර ද ආඛ්‍යාතය පිළිබඳ වැඩි විස්තර ද දෙවෙනි පොතේ ඇතුළත් වෙති. තුන්වෙනි පොතෙන් ඉතා උසස් පරීක්‍ෂණයකට පෙනී සිටින්නකුට වුවත් සෑහෙන තරම් ගැඹුරු දැනීමක් ලබාගත හැක. වාක්‍යරචනාව වැඩිදුර ඉගෙනගනු කැමැත්තන් උදෙසා “පාලි ගද්‍ය පද්‍ය රචනා” නම් පොතක් ද අප විසින් ප්‍ර‍චාරයට පමුණුවා තිබේ. මෙසේ දැන් පාලි ඉගෙනගනු කැමැත්තෙකුට නිර්භයව ඒ ඉගෙනීමට බැසිය හැකිවනසේ අප විසින් කටයුතු සම්පාදනය කොට තිබේ.
පාලි ඉගැනීමට ආශා ඇතත් ගුරුවරුන් කරා පැමිණීමට අවකාශ නැතිව සිටින්නන් විසින් හෝ ගුරුවරුන් සොයාගත නොහැකි භවතුන් විසින් මේ පොත් හා “පාලිපාඨාවලී” නම් පාඩම් පොත ද පාලිභාෂාවතරණ යතුර ද ගැනීමෙන් ස්වෝත්සාහයෙන් ම පාලි ඉගැනීම ද කළ හැක. පිරිවෙන්වල ශිෂ්‍යයන් අවුරුදු දෙකකදී ලබන තරම් ඉගෙනීමක් මේ පළමුවෙනි පොතෙන් හමසකදී ලබාගත හැක.
පළමුවෙනි පොත පළමුවර මුද්‍ර‍ණයට පමුණුවන ලද්දේ 1923 දී ය. පළමුකොට ආනන්ද මහාවිද්‍යාලයේ පාලි ඉගෙන ගන්නා ශිෂ්‍යයන් විසින් මෙම පරිශීලනය කරන ලදි. අවුරුදු කීපයක් අප විසින්ම ආනන්ද නාලන්දා විද්‍යාලයන්හි ශිෂ්‍යයන්ට මේ පොතෙන් පාලි ඉගැන්වීම කළ බැවින් පොතේ සකස්කළ යුතු තැන් දැනගත හැකිවිය. එසේ ප්‍ර‍තිසංස්කරණයට පැමිණවූ මෙය නැවත 1927 දී ප්‍ර‍චාරයට පමුණුවන ලදි. තෘතීය මුද්‍ර‍ණයේදීත් ස්වල්ප සංස්කරණයක් කරන ලදි. සිවුවෙනි වාරයේදී පොත සම්පූර්‍ණ සංස්කරණයකට පමුණුවන ලදී. අභ්‍යාස සියල්ලම වාගේ අමුතුවෙන් ලියා වැඩිපුර කරුණු ද ඇතුළත් කරන ලදි.
ශිෂ්‍යයන් සඳහා අප විසින් සම්පාදිත වූ පාලි - සිංහල ශබ්දකෝෂය දැන් ලබා ගත හැක.
මීට,
අම්බලම්ගොඩ අග්ගාරාමාධිපති
පොල්වත්තේ බුද්ධදත්ත ස්ථවිර
නාඋයන ආරණ්‍යයේ පාලි උගත් තෙර නමක් විසින් පැරණි මුද්‍රිත පොත අනුව යමින් සෝදුපත් බලා ඇත.
1. භාෂාවෙහි අකුරු
අ ආ ඉ ඊ උ ඌ එ ඔ
ක ඛ ග ඝ ඞ
ච ඡ ජ ඣ ඤ.
ට ඨ ඩ ඪ ණ
ත ථ ද ධ න.
ප ඵ බ භ ම.
ය ර ල ව ස හ ළ අං
යි සතළිස් එක් දෙනෙකි.
2. මෙහි මුලින් දැක්වූ අකුරු අට තනිව ශබ්ද කළ හැකි බැවින් සර (හෙවත් ප්‍රාණාක්‍ෂර) නම් වේ. ඉතිරි තිස් තුන තනිව (හෙවත් ස්වරයක සම්බන්ධය නැතිව) ශබ්ද නොකළහැකි බැවින් ව්‍යඤ්ජන (හෙවත් ගාත්‍රාක්‍ෂර) නම් වේ.
මේ ව්‍යඤ්ජනයන්ගේ මුල් රූප නම් “ක්, ග්” ආදීහුයි. එසේ ලිවූ විට කීම අපහසු බැවින් ප්‍රාණාක්‍ෂරයක් වූ අ - යන්න හා එක්කොට “ක, ග” ආදී වශයෙන් ලියනු ලැබේ.
3. එ -ඔ දෙක සිංහල හෝඩියේ ඒ - ඕ දෙක මෙන් දීර්ඝ කොට කිය යුතුයි. එහෙත් බැඳි අකුරුවලට මුලින් සිටි ඒ අකුරු දෙක බොහෝවිට සිංහල හෝඩියේ එ - ඔ දෙක මෙන් හ්‍ර‍ස්ව කොට කියනු ලැබේ.
උදාහරණ:- ඛෙත්තං, සෙට්ඨි, එත්‍ථ, ඔක්කමති, ඔට්ඨො, යොත්තං
පාලියෙහි එ - ඔ දෙක බොහෝසේම ඒ - ඕ මෙන් දීර්ඝව කියවෙන නමුත් එසේ දීර්ඝ ලකුණු සහිතව නො ලියනු ලැබේ. මොග්ගල්ලායන නම් පාලි ව්‍යාකරණයෙහි වනාහි “එ - ඒ - ඔ - ඕ” යන අකුරු සතර ම පාලියෙහි ඇතැයි ද, එබැවින් අකුරු හතළිස් තුනකැයි ද කියන ලදී. අක්ෂර විභාගය පිළිබඳ වැඩි විස්තර සඳහා දෙවැනි පොත බැලිය යුතු.
4. “පුරිසො ගච්ඡති” (පුරුෂයා යේ)
යන්න වාක්‍යයෙකි. මෙහි පුරිසො නාම පදයකි. ගච්ඡති ක්‍රියා පදයකි.
“ පුරිසො” යන්නේ මුල හෙවත් ශබ්ද ප්‍ර‍කෘතිය “පුරිස” යන්නයි. (අන්තයෙහි යෙදී තිබෙන ො හෙවත් ඔ යන්න විභක්තියෙන් ලැබුන එකකි.) පුරිස ශබ්දය යි කීමෙන් විභක්ති නො යෙදූ මුල් ශබ්දය අදහස් කරනු ලැබේ.
5. පාලි භාෂාවෙහි සියලු නාමයෝ:-
යන ලිඟු තුනෙහි ඇතුළත් වෙති.
1. පුරුෂයන් හෝ පුරුෂාකාරය අඟවන්නාවූ ශබ්ද පුල්ලිඞ්ගයෙහි වේ. පුරිසො (=පුරුෂයා), වානරො (=වඳුරා), රුක්ඛො (=ගස) යනාදියයි.
2. ස්ත්‍රීන් හෝ ස්ත්‍රීස්වභාවය අඟවන්නාවූ ශබ්ද ඉත්‍ථිලිඞ්ගයෙහි වේ. වනිතා (=ස්ත්‍රී), මිගී (=මුවදෙන), ලතා (=වැල) යනාදියයි.
3. ස්ත්‍රීභාවය හෝ පුරුෂභාවය නො හඟවන ශබ්ද නපුංසකලිඞ්ගයෙහි වේ. ඵලං (=ගෙඩිය), රූපං (=රූපය) ධනං (=ධනය) යනාදිය යි.
6. මේ කියනලද්දේ සාමාන්‍ය ලක්‍ෂණයයි. ගෙට නමක් වූ ගෙහ ශබ්දය පුල්ලිංග නපුංසකලිංග දෙකෙහි වැටේ. එසේ ඒ ලිඟු දෙකෙහිද, පුල්ලිංග ඉත්‍ථිලිංග දෙකෙහිද, තුන් ලිඟුවෙහි ද වැටෙන ශබ්ද ඇත. ගලට නමක්වූ පාසාණ ශබ්දය පුල්ලිංගයෙහි වේ. ඊටම නමක්වූ සිලා ශබ්දය ඉත්‍ථිලිංගයෙහි වේ. එබැවින් මුලින් දක්වන ලද්දේ සාමාන්‍ය ලක්‍ෂණය බවත්, හැම තැන්හි එය නො යෙදෙන බවත් සැලකිය යුතු.
7. පුරිෂ ශබ්දය පුල්ලිංගයෙහි වැටේ යයි කියන ලදී. “පුරුෂයා ගමට යයි”. “පුරුෂයාට ගොනා ඇන්නේය” ආදිය කියයුතුවිට ඒ ශබ්දය හැමතැනම එක් ආකාරයකින් යෙදිය හැකි නොවේ. ඒ ඒ අර්‍ථයන් ප්‍ර‍කාශ කිරීම සඳහා වෙනස් කොට යෙදිය යුතු වේ. මේ වෙනස් කිරීම හෙවත් බෙදීම විභක්ති යයි කියනු ලැබේ. පාලියෙහි විභක්ති සතකි.
| පාලි | සංස්කෘත | සිංහල |
| 1. පඨමා විභත්ති | ප්රථමා විභක්ති | පෙර විබත් |
| 2. දුතියා විභත්ති | ද්විතීය විභක්ති | කර්ම විබත් |
| 3. තතියා විභත්ති | තෘතීයා විභක්ති | කතු විබත් |
| 4. චතුත්ථි විභත්ති | චතුර්ථි විභක්ති | සපදන් විබත් |
| 5. පඤ්චමී විභත්ති | පඤ්චමී විභක්ති | අවදි විබත් |
| 6. ඡට්ඨි විභත්ති | ෂෂ්ඨි විභක්ති | සබඳ විබත් |
| 7. සත්තමී විභත්ති | සප්තමී විභක්ති | අදර විබත් |
යන මොහුයි. තතියා විභක්තියගේ භෙදයක්වූ කරණය ද, ප්‍ර‍ථමාවගේ භෙදයක් වූ ආලපනය ද නිතර ව්‍යවහාරයට පැමිණෙන බැවින් වෙන් වූ විභක්ති දෙකක් ලෙස භාවිතයට පැමිණ තිබේ.
| 8. කරණ විභත්ති | කරණ විභක්ති | කරණ විබත් |
| 9. ආලපන විභත්ති | ආලපන විභක්ති | අලප් විබත් |
යන මේ දෙක සමග විභක්ති නවයකි.
(“පඨමා” යන්නේ තේරුම “පළමු” යනුයි, “දුතියා” = “දෙවන” ආදී වශයෙන් සත්වන විභක්තිය දක්වා පිළිවෙලින් දතයුතුයි.) මේ විභක්තිවල ඉංග්‍රීසි නාම හා දැන් සිංහල ව්‍යවහාරයෙහි පවත්නා නම් මෙසේයි:-
| 1. Nominative Case | ප්රථමා විභක්තිය |
| 2. Accusative or Objective Case | කර්ම විභක්තිය |
| 3. Ablative of Agent Case | කර්තෘ විභක්තිය |
| 4. Dative Case | සම්ප්‍ර‍දාන විභක්තිය |
| 5. Ablative of Separation Case | අවධි විභක්තිය |
| 6. Genitive of Possessive Case | සම්බන්ධ විභක්තිය |
| 7. Locative Case | ආධාර විභක්තිය |
| 8. Ablative of Instrument Case | කරණ විභක්තිය |
| 9. Vocative Case | ආලපන හෝ සම්බොධන විභක්තිය |
8.එක් අයෙකු හෝ එක් දෙයක් කියයුතු කල්හි ඒක වචනය ද, එක් අයකුට හෝ එක් දෙයකට වැඩි ගණනක් කියයුතු කල්හි බහු වචනය ද යොදනු ලැබේ. එබැවින් එක් එක් විභක්තිය
ඒකවචන
බහුවචන
වශයෙන් ද වෙනස්වන බව දතයුතු.
9. ඒ ඒ ශබ්දයන් ඒකවචන බහුවචනවලට ද, පඨමාදී විභක්තිවලට ද නියම වූ ලෙස යොදා පෙන්වීම වරනැගීම යයි කියනු ලැබේ. පුල්ලිංගයෙහි ඇතුළත් සියලු ශබ්ද එක් ආකාරයකින් ම වරනැගිය හැකි නොවේ. අකාරාන්ත (=අකාරය කෙළවරෙහි ඇති) ශබ්ද එක් ආකාරයකින් ද, ඉකාරාන්ත (=ඉකාරය කෙළවරෙහි ඇති) ශබ්ද තවත් ආකාරයකින් ද වරනැගෙත්. සමාන අන්තයක් ඇති ශබ්ද ද ඇතැම්විට වෙනස් ලෙස වරනැගෙත්.
පුරිස ශබ්දයේ අග ස - යන්නේ තියෙන ස්වරය අ - යන්නයි. එබැවින් එය අකාරාන්ත ශබ්දයකැයි කියනු ලැබේ. ඉකාරාන්තාදිය ද මේ ක්‍ර‍මයෙන් දතයුතුයි. (ඇස්, දත් ආදී වශයෙන් හල් අකුරු අන්තයෙහි ඇති ශබ්ද පාලියෙහි නැත්තාහ.)
පුරිස ශබ්දය පුල්ලිංගයෙහි වූ අකාරාන්ත ශබ්දයෙකි. එය යට දැක්වූ විභක්තිවල ද වචනවල ද වරනැගෙන ආකාරය මෙසේයි:
| විභක්ති | එකවචන | බහුවචන |
| 1. පඨමා | පුරිසො | පුරිසා |
| 2. දුතියා | පුරිසං | පුරිසෙ |
| 3. තතියා | පුරිසෙන | පුරිසෙභි: පුරිසෙහි |
| 4. චතුත්ථි | පුරිසාය: පුරිසස්ස | පුරිසානං |
| 5. පඤ්චමී | පුරිසා: පුරිසම්හා: පුරිසස්මා | පුරිසෙභි: පුරිසෙහි |
| 6. ඡට්ඨි | පුරිසස්ස | පුරිසානං |
| 7. සත්තමී | පුරිසෙ: පුරිසම්හි: පුරිසස්මිං | පුරිසෙසු |
| 8. කරණ | පුරිසෙන | පුරිසෙභි: පුරිසෙහි |
| 9. ආලපන | (හෙ) පුරිස: (හෙ) පුරිසා | (හෙ) පුරිසා |
විභක්තිවලට නැගීම සඳහා මේ ශබ්දයට එක් කරන ලද කොටස් නම්:
| විභක්ති | එකවචන | බහුවචන |
| 1. | ඔ | ආ |
| 2. | අං | එ |
| 3. | එන | එභි, එහි |
| 4. | ආය: ස්ස | ආනං |
| 5. | ආ: ම්හා: ස්මා | එභි: එහි |
| 6. | ස්ස | ආනං |
| 7. | එ: ම්හි: ස්මිං | එසු |
| 8. | එන | එභි: එහි |
| 9. | අ: ආ | ආ |
යන මොහු වෙති. (මේවා පාලියේ විභක්ති ප්‍ර‍ත්‍යයයි නො සැලකිය යුතු. නොයෙක් ආදේශාදිය කොට පද සෑදුන පසු තිබෙන අකුරු වෙන්කොට ශිෂ්‍යයන්ගේ අවබෝධය පිණිස මෙහි දක්වන ලදි. පුරිස ශබ්දයේ අන්තයෙහි අකාරය බොහෝ විට මැකී යයි.)
පුරිස ශබ්දයේ ඒ ඒ විභක්ති වචනවල සිංහල තේරුම පිළිවෙලින් මෙසේ දතයුතු:-
| විභක්ති | එකවචන | බහුවචන |
| 1. ප්රථමා | පුරුෂ තෙම | පුරුෂයෝ |
| 2. ද්විතීයා (කර්ම) | පුරුෂයා | පුරුෂයන් |
| 3. තෘතියා (කර්තෘ) | පුරුෂයා විසින් | පුරුෂයන් විසින් |
| 4. චතුර්ථි (සම්ප්‍ර‍දාන) | පුරුෂයාට | පුරුෂයන්ට |
| 5. පඤ්චමී (අවධි) | පුරුෂයා කෙරෙන් | පුරුෂයන් කෙරෙන් |
| 6. ෂෂ්ඨි (සම්බන්ධ) | පුරුෂයාගේ | පුරුෂයන්ගේ |
| 7. සප්තමී (ආධාර) | පුරුෂයා කෙරෙහි | පුරුෂයන් කෙරෙහි |
| 8. කරණ | පුරුෂයා කරණකොට | පුරුෂයන් කරණකොට |
| 9. ආලපන | (එම්බා) පුරුෂය | (එම්බා) පුරුෂයිනි |
මේ පුරිස ශබ්දය මෙන් වරනැගෙන ශබ්දවලින් සමහරක්:
| පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | |
| බුද්ධ | බුදුරජ | කස්සක | ගොවියා | |
| ධම්ම | ධර්මය | කම්මකාර | කම්කරුවා | |
| සංඝ | සංඝයා | ගොපාල | ගොපල්ලා | |
| මනුස්ස | මිනිසා | රජක | රදවා | |
| දෙව | දෙවියා | දාස | දාසයා | |
| වාණිජ | වෙළෙන්දා | පුත්ත | පුත්රයා | |
| ලෙඛක | ලියන්නා | කුමාර | කුමරා: ළමයා | |
| චොර | සොරා | හත්ථ | අත | |
| මිත්ත | මිතුරා | පාද | පය | |
| භූපාල | රජ | කාය | කය: සිරුර |
සිංහලට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
පුරිස ශබ්දයට සමාන තවත් ශබ්ද
| පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | |
| අස්ස | අශ්වයා | ගාම | ගම | |
| ගොණ | ගොනා | රුක්ඛ | ගස | |
| සුනඛ | බල්ලා | චන්ද | හඳ | |
| සීහ | සිංහයා | සූරිය | හිරු | |
| මිග | මුවා | පාසාණ | ගල | |
| අජ | එළුවා | ලොක | ලොව | |
| වානර | වඳුරා | ආලොක | එළිය | |
| සකුණ | පක්ෂියා | මඤ්ච | ඇඳ | |
| කාක | කාක්කා | ආකාස | අහස | |
| වරාහ | ඌරා | මග්ග | මාර්ගය |
සිංහලට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
(ශිෂ්‍යයන් ලවා මෙහි පෙනෙන ශබ්ද කීපයක් පුරිස ශබ්දය මෙන් වරනැඟවීම ද, මේ අභ්‍යාසයෙහි නොදැක් වූ වචන දී ඔවුන් ලවා සිංහලට හා පාලියට පරිවර්‍තනය කරවීම ද ගුරුවරයා විසින් කටයුතු වේ.)
ගච්ඡති (=යේ යන්න ක්‍රියාපදයකැයි මුලදී කියන ලදී.) ක්‍රියාවක් නැතිව වාක්‍යයක් සම්පාදනය කළහැකි නොවේ. එබැවින් මෙහිදී ක්‍රියා පිළිබඳ දතයුතු මූලික කරුණු ස්වල්පයක් දක්වනු ලැබේ.
10. පුරුෂයා දැන් යමින් සිටී නම් “යේ” හෝ “යයි” කියා ද, මින් පෙර ගියේ නම් “ගියේය” කියා ද, මතු කලෙක යන්නේ නම් “යන්නේය” කියා ද ව්‍යවහාර කරනු ලැබේ. එබැවින් ක්‍රියා පද
යි තුනකට බෙදනු ලැබේ.
11.“පුරුෂයා යේ” යයි කියහැකි නමුත් “මම යේ,” “තෝ යේ” යි
කියහැකි නො වේ. එබැවින් ක්‍රියාව කරන්නා කවරෙක් දැයි දැනගැන්මට
ක්‍රියා පදය වෙනස් කොට යෙදිය යුතු වේ. ඒ වෙනස් කිරීම පුරිස (=පුරුෂ)
යන්නෙන් හඳුන්වනු ලැබේ.
එනම්:-
යන තුනයි. මජ්ඣිම පුරිස නම් තවං (=තෝ), තුම්හෙ (=තෙපි) යන දෙකයි. ඒ දෙක සම්බන්ධව කියවෙන ක්‍රියා මජ්ඣිම පුරිසයෙහි වේ. උත්තම පුරිසය නම් අහං (=මම); මයං, අම්හෙ (=අපි) යන මොහු යි. ඒවා පිළිබඳ ව යෙදෙන ක්‍රියා ද උත්තම පුරිසයෙහි වේ. සො (=හෙතෙම) අඤ්ඤො (=අනිකෙක්) මනුස්සො (=මිනිසා) ගොණො (=ගොනා) මේ ආදීවූ මජ්ඣිම උත්තම පුරිස දෙකට අයත් නොවූ සියලු ම කර්තෘ පද පඨම පුරිසයෙහි වැටේ.
12.එක් අයකු පිළිබඳව යෙදෙන ක්‍රියාව ඒක වචනයෙන් ද, ඊට වැඩි
දෙනෙකුන් පිළිබඳව යෙදෙන ක්‍රියාව බහු වචනයෙන්ද යෙදිය යුතු බැවින් ඒකවචන බහුවචන භෙදයත් ක්‍රියාවන්හි ඇතැයි දතයුතුයි.
සංලක්‍ෂ්‍යය:
ක්‍රියාවක් වරනැගීමේදී කාල ද, පුරුෂ ද, (ඒක, බහු වචන ද) යෙදිය යුතුය. ( කර්තෘකාරක කර්මකාරකාදි භේද පසුව විස්තර කරනු ලැබේ.) නාමයක් වරනැගෙන්ට පෙර ඊට “ශබ්ද” යයි කියනු ලැබේ. ක්‍රියාවක් වරනැඟෙන්ට පෙර (මුලින් සිටි ආකාරය) ධාතු යයි කියනු ලැබේ.
පච - ධාතුව පිසීමෙහි වැටේ.
එය වත්තමාන කාලයෙහි (කත්තුකාරකයෙහි) මෙසේ වරනැගේ:
| පුරුෂය | එක වචන | බහු වචන |
| 3rd පඨම පුරිස | පචති (=පිසේ: පිසයි) |
පචන්ති (=පිසත්) |
| 2nd මජ්ඣිම පුරිස | පචසි (=පිසෙහි) |
පචථ (=පිසවු: පිසහු) |
| 1st උත්තම පුරිස | පචාමි (=පිසමි) |
පචාම (=පිසමු) |
මෙහි පඨම පුරිස ඒකවචනයෙහි ති යන්න ද, බහු වචනයෙහි න්ති යන කොටස ද, මධ්‍යම පුරුෂ ඒක බහු වචන දෙක්හි පිළිවෙලින් සි - ථ දෙක ද, උත්තම පුරුෂයෙහි මි - ම දෙක ද යෙදී තිබෙත්. උත්තම පුරුෂයෙහි පමණක් පච යන්නේ අන්තයෙහි අ - කාරය ආ - කාරයක් වී තිබේ.
මීට සමාන ලෙස වරනැගෙන ක්‍රියා ස්වල්පයක්:
| පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | |
| ගච්ඡති | යයි | පස්සති | බලයි; දකී | |
| තිට්ඨති | සිටී | හරති | ගෙනයයි | |
| නිසීදති | හිඳී | ධාවති | දුවයි | |
| සයති | නිදයි | ලිඛති | ලියයි | |
| කීළති | ක්‍රීඩාකරයි | වසති | වසයි (වාසය කරයි) | |
| ඛාදති | කයි | ආහරති | ගෙන ඒ | |
| භුඤ්ජති | අනුභව කරයි | ආරුහති | නගී | |
| භාසති | කියයි | යාචති | ඉල්වයි | |
| චරති | හැසිරේ | ඛණති | සාරයි | |
| ධොවති | සෝදයි | කසති | සීසායි | |
| භවති | වේ |
සිංහලයට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
සංලක්‍ෂ්‍යය:
මේ අභ්‍යාසයෙහි යොදා තිබෙන සියලුම ක්‍රියාපද පඨම පුරිසයට ඇතුළත් වේ. මජ්ඣිමපුරිස ක්‍රියාපද අතුරෙන් ඒක වචනය ත්වං (=තෝ) යන්න සමග ද, බහු වචනය තුම්හෙ (=තෙපි) යන්න සමග ද යෙදිය හැකි වේ. අන්කිසි පදයක් කර්තෘ වී සිටි විට නො යෙදිය හැකි වේ. උත්තමපුරිස එකවචනය අහං (=මම) යන්න සමග ද බහු වචනය අම්හෙ, මයං, (=අපි) යන දෙක සමග ද යෙදිය හැකි වේ. අන් පදයන් හා යෙදිය හැකි නොවේ. එබැවින් දෙවෙනි තුන්වෙනි පුරුෂ දෙකෙහි මේ වචන පස පමණක් යෙදේ යයි ද භාෂාවේ තිබෙන ඉතිරි නාමපද සියල්ල (ප්රථමා විභක්තියෙන් සිට) පඨම පුරිසයෙහි යෙදේ යයි ද සැලකිය යුතු.
සිංහලයට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
13. නාමයන්ගේ වරනැගීම ලිඞ්ග වශයෙන් හා අන්ත වශයෙන් වෙනස් වේ. ක්‍රියාවන්ගේ වරනැගීම ඒ ඒ ධාතු කොටස් වශයෙන් වෙනස් වේ. ධාතුන්ගේ සියලු කොටස් පිළිබඳ විස්තරයක් දැක්වීමට මෙය අවස්ථාව නොවේ. එබැවින් මුලින් දැක්වූ භූ ධාතු කොටස හැර බහුල ව්‍යවහාරයෙහි පැමිණෙන තවත් කොටස් දෙකක් මෙහි දක්වනු ලැබේ.
චුරාදිගණ නම්
කොටසට අයත් ධාතූහු රූප දෙකකින් වරනැගෙත්: රැකීම් අර්ථ ඇති පාල ධාතුවට
පාලෙ, පාලය යන
රූප දෙකකි: එය මෙසේ වර නැගේ:-
පාල ධාතුවේ “පාලෙ“ අංගයෙන් සෑදෙන ක්‍රියාපද
| පුරුෂය | එක වචන | බහු වචන |
| 3rd පඨම පුරිස | පාලෙති (= රකී) |
පාලෙන්ති (= රකිත්) |
| 2nd මජ්ඣිම පුරිස | පාලෙසි (= රකිහි) |
පාලෙථ (=රකිවු) |
| 1st උත්තම පුරිස | පාලෙමි (= රකිමි) |
පාලෙම (= රකිමු) |
පාල ධාතුවේ “පාලය“ අංගයෙන් සෑදෙන ක්‍රියාපද
| පුරුෂය | එක වචන | බහු වචන |
| 3rd පඨම පුරිස | පාලයති (= රකී) |
පාලයන්ති (= රකිත්) |
| 2nd මජ්ඣිම පුරිස | පාලයසි (= රකිහි) |
පාලයථ (=රකිවු) |
| 1st උත්තම පුරිස | පාලයාමි (= රකිමි) |
පාලයාම (= රකිමු) |
මීට සමානසේ වරනැගෙන ක්‍රියාවලින් සමහරක්:
| පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | |
| ජාලෙති | දල්වයි | චින්තෙති | සිතයි | |
| මාරෙති | මරයි | පූජෙති | පුදයි | |
| චොරෙති | සොරකම් කරයි | පීළෙති | පෙළයි | |
| දෙසෙති | දේශනා කරයි | උදෙති | උදාවෙයි | |
| ඨපෙති | තබයි | උඩ්ඩෙති | පියාඹයි | |
| ඔලොකෙති | බලයි | ඡාදෙති | වසයි |
14. තවත් කොටසක් මීට වෙනස් ව වරනැගේ.
වි පූර්ව කි ධාතුව
| පුරුෂය | එක වචන | බහු වචන |
| 3rd පඨම පුරිස | වික්කිණාති (=විකුණයි) |
වික්කිණන්ති (= විකුණත්) |
| 2nd මජ්ඣිම පුරිස | වික්කිණාසි (= විකුණහි) |
වික්කිණාථ (=විකුණහු) |
| 1st උත්තම පුරිස | වික්කිණාමි (= විකුණමි) |
වික්කිණාම (= විකුණමු) |
| පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | |
| කිණාති | මිළයට ගනී | මිණාති | මනී | |
| ජානාති | දනී | ජිනාති | දිනයි | |
| ගණ්හාති | ගනී | උග්ගණ්හාති | උගනී | |
| සුණාති | අසයි | ඔචිනාති | කඩා රැස්කරයි |
යනාදිය මීට සමානසේ වරනැගේ.
සිංහලයට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
අඩුතැන් ක්‍රියාපද දමා පිරවිය යුතු:-
| කාකා ......................... | වරාහා ......................... | ගොණා ......................... |
| දාසො ......................... | ලෙඛකා ......................... | සුනඛො ......................... |
| අස්සා ......................... | පණ්ඩිතා ......................... | මිත්තා ......................... |
| වාණිජො ......................... | රජකො ......................... | පුත්තො ......................... |
මේ ක්‍රියාවලට නාමපද යෙදිය යුතු:-
| .........................තිට්ඨන්ති | ......................... ඛණන්ති | ......................... ආරුහති |
| .........................නිසීදන්ති | ......................... භුඤ්ජන්ති | ......................... පචති |
| .........................සයති | ......................... ධාවති | ......................... මරති |
අඩුතැන් කර්‍මපද යොදා පිරවිය යුතු:
| 1. පුරිසො .......................... ගච්ඡති | 2. සීහා ........................... මාරෙන්ති |
| 3. දාසා ............................. ආහරන්ති | 4. පුත්තො .................... උග්ගණ්හාති |
| 5. චොරො ......................... හරති | 6. වරාහො ....................... ඛණති |
| 7. වාණිජා ........................ වික්කිණන්ති | 8. කුමාරො ................... ඔලොකෙති |
15. පුල්ලිඞ්ගයෙහි ඉකාරාන්ත අග්ගි ශබ්දය මෙසේ වරනැගේ:-
| විභත්ති | එක වචන | බහු වචන |
| 01. පඨමා | අග්ගි (=ගින්න) |
අග්ගී, අග්ගයො (=ගිනි) |
| 02. දුතියා | අග්ගිං (=ගින්න) |
අග්ගී, අග්ගයො (=ගිනි) |
| 03. තතියා | අග්ගිනා (=ගින්න විසින්) |
අග්ගීභි, අග්ගීහි (=ගිනි විසින්) |
| 04. චතුත්ථි | අග්ගිනො, අග්ගිස්ස (=ගින්නට) |
අග්ගීනං (=ගිනිවලට) |
| 05. පඤ්චමී | අග්ගිනා, අග්ගිම්හා, අග්ගිස්මා (=ගින්න කෙරෙන්) |
අග්ගීභි, අග්ගීහි (=ගිනිකෙරෙන්) |
| 06. ඡට්ඨී | අග්ගිනො, අග්ගිස්ස (=ගින්න ගේ) |
අග්ගීනං (=ගිනිවල) |
| 07. සත්තමී | අග්ගිම්හි, අග්ගිස්මිං (=ගින්නෙහි) |
අග්ගිසු, අග්ගීසු (=ගිනිවල හෝ ගිනිකෙරෙහි) |
| 08. කරණ | අග්ගිනා (=ගින්න කරණකොට) |
අග්ගීභි, අග්ගීහි (= ගිනි කරණකොට) |
| 09. ආලපන | (හෙ) අග්ගි (=එම්බා ගින්න) |
(හෙ) අග්ගී, අග්ගයො (=එම්බා ගිනි) |
මීට සමාන ලෙස වරනැගෙන ශබ්දවලින් සමහරක්:
| පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | |
| මුනි | භික්ෂුව | අරි | සතුරා | |
| ඉසි | සෘෂියා | අහි | සර්පයා | |
| මණි | මැණික | කපි | වඳුරා | |
| ගිරි | පර්වතය | අසි | කඩුව | |
| කවි | පණ්ඩිතයා | දීපි | දිවියා | |
| අතිථි | ආගන්තුකයා | රවි | හිරු | |
| ගහපති | ගෘහපතියා | කුච්ඡි | කුස: බඩ | |
| භූපති | රජ | උදධි | සාගරය | |
| සාරථි | රථාචාර්යයා | ජලනිධි | මුහුද | |
| අධිපති | අධිපතියා | නිධි | නිධානය | |
| පති | ස්වාමියා | වීහි | වී | |
| පාණි | අත | ඤාති | නෑයා | |
| ව්‍යාධි | රෝගය | රාසි | සමූහය, ගොඩ | |
| මුට්ඨි | මිට | යට්ඨි | සැරයටිය |
16. පච ධාතුව අතීත කාලයෙහි ( කත්තුකාරකයෙහි) මෙසේ වරනැගේ.
| පුරුෂය | එක වචන | බහු වචන |
| 3rd පඨම පුරිස | අපචි: පචි, අපචී: පචී (=පිසුවේය, හෝ පිසී) |
අපචිංසු: පචිංසු, අපචුං: පචුං (=පිසූහ) |
| 2nd මජ්ඣිම පුරිස | අපචො: පචො (=පිසුවෙහි) |
අපචිත්ථ:
පචිත්ථ (=පිසුවහු) |
| 1st උත්තම පුරිස | අපචිං: පචිං
(=පිසුවෙමි, පිසීමි) |
අපචිම්හ: පචිම්හ: අපචිම්හා: පචිම්හා (=පිසුවෙමු) |
| පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | |
| ගච්ඡි | ගියේය | ගමි | ගියේය | |
| යාචි | ඉල්ලුවේය | චරි | හැසුරුණේය | |
| පහරි | ගැසුවේය | නිසීදි | හුන්නේය | |
| ගණ්හි | ගත්තේය | සයි | නිදාගත්තේය | |
| දදි | දුන්නේය | ධාවි | දිව්වේය | |
| හරි | ගෙන ගියේය | කරි | කෙළේය | |
| ඛාදි | කෑවේය | වික්කිණි | විකුණුවේය | |
| ඡින්දි | කැපුවේය | කිණි | මිළට ගත්තේය | |
| භඤ්ජි | කැඩුවේය | ඩසි | දෂ්ට කෙළේය | |
| ආරුහි | නැංගේය | අභවි | විය |
ආදිය මීට සමානව වරනැගේ. වර්තමාන කාලයට උදාහරණ වශයෙන් දැක්වූ මුල් කොටසේ ක්‍රියා අතුරෙන් ‘තිට්ඨති’ යන්න හැර ඉතිරි සියල්ල අතීතයෙහි මෙසේ වරනැගේ. ‘ආහරති’ ආදි ස්වරයක් මුලින් ඇති පදයන්ට ‘අපචි’ ආදි තන්හි වැඩිවන අ කාරය නො යෙදේ.
සිංහලයට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
17. චුරාදිගණික ධාතු කොටස අතීතයෙහි මෙසේ වරනැගේ:-
|
පුරුෂය |
ඒක වචන |
බහු වචන |
|
පඨම |
පාලෙසි: පාලයි (=රැක්කේය: පාලනය කෙළේය) |
පාලෙසුං: පාලයිංසු (=රැක්කාහ: පාලනය කළහ) |
|
මජ්ඣිම |
පාලයො (රැක්කෙහි) |
පාලයිත්‍ථ (=රැක්කාහු) |
|
උත්තම |
පාලයිං: පාලෙසිං (=රැක්කෙමි) |
පාලයිම්හ: පාලයිම්හා (=රැක්කෙමු) |
මීට සමානවූ අන්‍ය ක්‍රියා ස්වල්පයක්:-
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
මාරෙසි |
මැරුවේය |
පීළෙසි |
පෙළුවේය |
|
|
ජාලෙසි |
දැල්විය |
කථෙසි |
කීවේය |
|
|
දෙසෙසි |
දේශනා කෙළේය |
පාතෙසි |
හෙළුවේය |
|
|
චොරෙසි |
සොරකම් කෙළේය |
ඨපෙසි |
තැබුවේය |
|
|
ආනෙසි |
ගෙනාවේය |
නෙසි |
ගෙන ගියේය |
|
|
චින්තෙසි |
සිතුවේය |
පූජෙසි |
පිදුවේය |
පඨම පුරිසයෙහි
|
ධාතුව |
ඒක වචන |
බහු වචන |
|
කර - ධාතුවෙන් |
අකාසි (=කෙළේය) |
අකංසු (=කළහ) |
|
දා - ධාතුවෙන් |
අදාසි (=දුන්නේය) |
අදංසු (=දුන්හ) |
|
ඨා - ධාතුවෙන් |
අට්ඨාසි (=සිටියේය) |
අට්ඨංසු (=සිටියහ) |
|
ගමු - ධාතුවෙන් |
අගමාසි (=ගියේය) |
අගමංසු (=ගියහ) |
යන පද සෑදෙන බව සැලකිය යුතු.
සිංහලට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
18. නිතර ව්‍යවහාරයට පැමිණෙන බැවින් අන්‍ය පුල්ලිංගික ශබ්දයන් දක්වන්නට පෙර “අම්හ තුම්හ” ශබ්ද දෙක වරනගන සැටි දක්වනු ලැබේ. මේ ශබ්ද දෙක ලිඟු වශයෙන් වෙනසක් නැතිව වරනැගෙන බැවින් අලිංගික ශබ්දයයි කියන ලදී. පුරුෂයකු “මම” ය කීවත්, ස්ත්‍රියක් “මම” ය කීවත් නපුංසකයකු “මම” ය කීවත් ශබ්දයාගේ වෙනස් වීමෙක් නැත.
අලිංගික අම්හ ශබ්දය
| විභත්ති | එක වචන | බහු වචන |
| 01. පඨමා | අහං (=මම) |
මයං, අම්හෙ (=අපි) |
| 02. දුතියා | මං, මමං (=මා) |
අම්හාකං, අම්හෙ (=අප) |
| 03. තතියා | මයා, මෙ (=මා විසින්) |
අම්හෙභි, අම්හෙහි, නො (=අප විසින්) |
| 04. චතුත්ථි | මම, මය්හං, මමං, මෙ (=මට) |
අම්හං, අම්හාකං, නො (=අපට) |
| 05. පඤ්චමී | මයා (=මා කෙරෙන්) |
අම්හෙභි, අම්හෙහි (=අප කෙරෙන්) |
| 06. ඡට්ඨී | මම, මය්හං, මමං, මෙ (=මාගේ) |
අම්හං, අම්හාකං, නො (=අපගේ) |
| 07. සත්තමී | මයි (=මා කෙරෙහි) |
අම්හෙසු (=අප කෙරෙහි) |
| 08. කරණ | මයා (=මා කරණකොට) |
අම්හෙභි, අම්හෙහි (=අප කරණකොට) |
අලිංගික තුම්හ ශබ්දය
| විභත්ති | එක වචන | බහු වචන |
| 01. පඨමා | ත්වං, තුවං (=තෝ) |
තුම්හෙ (=තෙපි, තොපි) |
| 02. දුතියා | තං, තවං, තුවං (=තා) |
තුම්හාකං, තුම්හෙ, වො (=තොප) |
| 03. තතියා | ත්‍වයා, තයා, තෙ (=තා විසින්) |
තුම්හෙභි, තුම්හෙහි, වො (=තොප විසින්) |
| 04. චතුත්ථි | තව, තුය්හං, තෙ (=තට) |
තුම්හං, තුම්හාකං, වො (=තොපට) |
| 05. පඤ්චමී | තයා (= තා කෙරෙන්) |
තුම්හෙභි, තුම්හෙහි (=තොප කෙරෙන්) |
| 06. ඡට්ඨී | තව, තුය්හං, තෙ (=තාගේ) |
තුම්හං, තුම්හාකං, වො (=තොපගේ) |
| 07. සත්තමී | ත්‍වයි, තයි (= තා කෙරෙහි) |
තුම්හෙසු (=තොප කෙරෙහි) |
| 08. කරණ | ත්‍වයා, තයා (=තා කරණකොට) |
තුම්හෙභි, තුම්හෙහි (=තොප කරණකොට) |
සංලක්‍ෂ්‍යය:
සිංහලයට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
සංලක්‍ෂ්‍යය:
“නො ගසවු” යන තැන “නො” යන්නට “මා” යනුද ඉතිරි තැන්හි “නො” යන්නට පාලියෙන් “න” යනු ද යෙදිය යුතු.
“මුවන් ළඟට” යන්නට මිග ශබ්දයේ ඡට්ඨි බහු වචනය හා “සන්තිකං” යනු යොදනු.
අඩු තැන තුම්හ - අම්හ ශබ්ද යෝග්‍ය ලෙස යොදා පිරවිය යුතු:-
අඩු තැන් යෝග්‍ය ක්‍රියා පදවලින්
පිරවිය යුතු:-
අඩුතැන් අතීත ක්‍රියාවලින් පිරවිය යුතු:-
19. පච - ධාතුව අනාගත කාලයෙහි මෙසේ වරනැගේ:-
| පුරුෂය | එක වචන | බහු වචන |
| 3rd පඨම පුරිස | පචිස්සති (=පිසන්නේය) |
පචිස්සන්ති (=පිසන්නාහ) |
| 2nd මජ්ඣිම පුරිස | පචිස්සසි (=පිසන්නෙහි) |
පචිස්සථ (=පිසන්නෙව්, පිසන්නහු) |
| 1st උත්තම පුරිස | පචිස්සාමි (=පිසන්නෙමි) |
පචිස්සාම (=පිසන්නෙමු) |
වර්තමාන ක්‍රියාවන්ගේ මැදට ‘ඉස්ස’ යන කොටස එක්වීමෙන් මේ අනාගත ක්‍රියා සෑදී තිබෙත්යයි සිතාගත්විට ඉගෙනීම පහසු වේ.
වර්‍තමානයෙහි දැක්වූ සියලු ක්‍රියා මෙහි යෙදෙති:
| පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | |
| ගච්ඡිස්සති | යන්නේය | පස්සිස්සති | බලන්නේය | |
| ගමිස්සති | යන්නේය | ජානිස්සති | දැනගන්නේය | |
| භවිස්සති | වන්නේය | දදිස්සති දස්සති |
දෙන්නේය | |
| වසිස්සති | වසන්නේය | භායිස්සති | භයවන්නේය | |
| කරිස්සති | කරන්නේය | ලභිස්සති | ලබන්නේය | |
| ජීවිස්සති | ජීවත්වන්නේය |
යනාදියයි.
20. ඊකාරාන්ත පුල්ලිංගික ශබ්දයෝ මෙසේ වරනැගෙත්.
පක්ඛී ශබ්දය
| විභත්ති | එක වචන | බහු වචන |
| 01. පඨමා | පක්ඛී (=පක්ෂිතෙම) |
පක්ඛී, පක්ඛිනො (පක්ෂීහු) |
| 02. දුතියා | පක්ඛිනං, පක්ඛිං (=පක්ෂියා) |
පක්ඛී: පක්ඛිනො (පක්ෂීන්) |
| 03. තතියා | පක්ඛිනා (=පක්ෂියා විසින්) |
පක්ඛීභි, පක්ඛීහි (=පක්ෂීන් විසින්) |
| 04. චතුත්ථි | පක්ඛිනො, පක්ඛිස්ස (=පක්ෂියාට) |
පක්ඛීනං (=පක්ෂීන්ට) |
| 05. පඤ්චමී | පක්ඛිනා, පක්ඛිම්හා, පක්ඛිස්මා (=පක්ෂියා කෙරෙන්) |
පක්ඛීභි, පක්ඛීහි (=පක්ෂීන් කෙරෙන්) |
| 06. ඡට්ඨී | පක්ඛිනො, පක්ඛිස්ස (=පක්ෂියාගේ) |
පක්ඛීනං (=පක්ෂීන්ගේ) |
| 07. සත්තමී | පක්ඛිනි, පක්ඛිම්හි, පක්ඛිස්මිං (=පක්ෂියා කෙරෙහි) |
පක්ඛීසු (=පක්ෂීන් කෙරෙහි) |
| 08. කරණ | පක්ඛිනා (=පක්ෂියා කරණකොට) |
පක්ඛීභි, පක්ඛීහි (=පක්ෂීන් කරණකොට) |
| 09. ආලපන | (හෙ) පක්ඛි (=එම්බා පක්ෂියා) |
(හෙ) පක්ඛී, පක්ඛිනො (=පක්ෂීන්, පක්ෂීනි) |
මීට සමාන ශබ්දවලින් සමහරක්:-
| පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | |
| හත්‍ථී | ඇතා | දන්තී | ඇතා; දත් ඇත්තා | |
| සාමී | ස්වාමියා; අයිතිකාරයා | මන්තී | මන්ත්‍රීවරයා | |
| සසී | චන්ද්‍ර‍යා | ඡත්තී | කුඩ ඇත්තා | |
| කරී | ඇතා | පාපකාරී | පව්කරන්නා | |
| බලී | බලවතා | දීඝජිවී | දීර්ඝකාලයක් ජීවත්වන්නා | |
| ගණී | සමූහ ඇත්තා | මාලී | මාලා ඇත්තා | |
| ධම්මවාදී | ධර්මය කියන්නා | සුඛී | සුවපත්; සැප ඇත්තා | |
| සීඝයායී | ඉක්මනින් යන්නා | දාඨී | සර්පයා; දළ ඇත්තා | |
| සෙට්ඨී | සිටුතෙම | සිඛී | මොනරා; ගින්න | |
| සාරථී | රථාචාර්‍ය්‍යයා (මෙය ඉකාරාන්තවත් ඊකාරාන්තවත් පෙනේ) | භොගී | සර්පයා; සම්පත් ඇත්තා | |
| කුට්ඨී | කුෂ්ට ඇත්තා | දණ්ඩී | දඬු ඇත්තා |
සිංහලට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
පහත පෙනෙන වාක්‍යවල අඩුතැන් අතීත - අනාගත ක්‍රියාවලින් පිරවිය
යුතු:-
21. උකාරාන්ත පුල්ලිඞ්ග ගරු ශබ්දය
| විභත්ති | එක වචන | බහු වචන |
| 01. පඨමා | ගරු (=ආචාර්‍ය්‍යතෙම) |
ගරූ, ගරවො (=ආචාර්‍ය්‍යයෝ තුමූ) |
| 02. දුතියා | ගරුං (=ආචාර්‍ය්‍යයා) |
ගරූ, ගරවො (=ආචාර්‍ය්‍යයන්) |
| 03. තතියා | ගරුනා | ගරූභි, ගරූහි |
| 04. චතුත්ථි | ගරුනො, ගරුස්ස | ගරූනං |
| 05. පඤ්චමී | ගරුනා, ගරුම්හා, ගරුස්මා | ගරූභි, ගරූහි |
| 06. ඡට්ඨී | ගරුනො, ගරුස්ස | ගරූනං |
| 07. සත්තමී | ගරුම්හි, ගරුස්මිං | ගරූසු |
| 08. කරණ | ගරුනා | ගරූභි, ගරූහි |
| 09. ආලපන | (හෙ) ගරු | (හෙ) ගරූ, ගරවො |
මීට සමාන ශබ්දවලින් සමහරක්
| පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | |
| භික්ඛු | භික්ෂුනම | උච්ඡු | උක් | |
| ආඛු | මීයා | බන්ධු | නෑයා | |
| පසු | තිරිසනා | වෙළු | උණගස | |
| තරු | ගස | බාහු | අතේ උඩ කොටස | |
| සුසු | බාලයා (පැටියා) | ඵරසු | පොරව | |
| කෙතු | කොඩිය | කටච්ඡු | හැන්ද | |
| සින්ධු | මුහුද | සත්තු | සතුරා | |
| සෙතු | පාලම, හේදණ්ඩ |
22. ඇතැම් උකාරාන්ත ශබ්දයෝ ගරු ශබ්දයට වෙනස්ව වරනැගෙත්.
පුල්ලිංගික භාතු - ශබ්දය
| විභත්ති | එක වචන | බහු වචන |
| 01. පඨමා | භාතා (=සහෝදර තෙම) |
භාතරො (=සහෝදරයෝ) |
| 02. දුතියා | භාතරං (=සොහොයුරා) |
භාතරෙ, භාතරො (=සොහොයුරන්) |
| 03. තතියා | භාතරා | භාතරෙභි, භාතරෙහි, භාතූභි, භාතූහි |
| 04. චතුත්ථි | භාතු, භාතුනො, භාතුස්ස | භාතරානං, භාතානං, භාතූනං |
| 05. පඤ්චමී | භාතරා | භාතරෙභි, භාතරෙහි, භාතූභි, භාතූහි |
| 06. ඡට්ඨී | භාතු, භාතුනො, භාතුස්ස | භාතරානං, භාතානං, භාතූනං |
| 07. සත්තමී | භාතරී | භාතරෙසු, භාතුසු |
| 08. කරණ | භාතරා | භාතරෙභි, භාතරෙහි, භාතූභි, භාතූහි |
| 09. ආලපන | (හෙ) භාත, භාතා | (හෙ) භාතරො |
පියා යන අර්ථ ඇති පිතු - ශබ්දය ද භාතු - ශබ්දයට සමානයි.
23. නත්තු - ශබ්දය මීටත් වෙනස් වේ.
| විභත්ති | එක වචන | බහු වචන |
| 01. පඨමා | නත්තා (=මුනුබුරා) |
නත්තාරො (=මුනුබුරෝ) |
| 02. දුතියා | නත්තාරං (=මුනුබුරා) |
නත්තාරෙ, නත්තාරො (=මුනුබුරන්) |
| 03. තතියා | නත්තාරා | නත්තාරෙභි, නත්තාරෙහි |
| 04. චතුත්ථි | නත්තු, නත්තුනො, නත්තුස්ස | නත්තාරානං, නත්තානං, නත්තූනං |
| 05. පඤ්චමී | නත්තාරා | නත්තාරෙභි, නත්තාරෙහි |
| 06. ඡට්ඨී | නත්තු, නත්තුනො, නත්තුස්ස | නත්තාරානං, නත්තානං, නත්තූනං |
| 07. සත්තමී | නත්තරි | නත්තාරෙසු, නත්තූසු |
| 08. කරණ | නත්තාරා | නත්තාරෙභි, නත්තාරෙහි |
| 09. ආලපන | (හෙ) නත්ත, නත්තා | (හෙ) නත්තාරො |
මීට සමාන ලෙස වරනැගෙන ශබ්දවලින් කීපයක්:
| පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | |
| සත්‍ථු | අනුශාසකයා; බුදුරද | නෙතු | නායකයා; ගෙනයන්නා | |
| කත්තු | කරන්නා | වත්තු | කියන්නා | |
| භත්තු | ස්වාමිපුරුෂයා | ජෙතු | දිනන්නා | |
| ගන්තු | යන්නා | දාතු | දෙන්නා | |
| සොතු | අසන්නා | විනෙතු | හික්මවන්නා |
සංලක්‍ෂ්‍යය:
‘සමග’ යන අර්ථ ඇති සහ, සද්ධිං නිපාත දෙක තතියාව සමග යෙදිය යුතුයි. ඒ දෙක බොහෝ සේ ම සම්බන්ධ කරනු ලබන පදයෙන් පසුව යෙදේ: “පුරිසෙන සද්ධිං” ආදී වශයෙනි.
එක් කිරීම් අර්ථයෙහි යෙදෙන ද - කාරය වෙනුවෙන් පාලියෙහි ච, අපි යන නිපාත යෙදිය හැක. අපි ශබ්දය බොහෝ විට අකාරය ලොප්වී පි යන්නෙන් පමණක් දක්නා ලැබේ. “නොහොත්” යන්නට “වා” නිපාතය යොදනු.
සිංහලට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
සංලක්‍ෂ්‍යය:
සිංහල කොටසේ 6 වෙනි වාක්‍යයෙහි දෙදෙනෙකුන්ගේ යෑම සිදු වූ නමුත් ක්‍රියාව ඒකවචනයෙන් යෙදී තිබේ. සමග යන්නෙන් තවත් නාමයක් එක් කළවිට එය තතියාවෙන් සිටින බැවින් ප්‍ර‍ථමාවෙන් සිටි පදය පමණක් කර්තෘ සේ ගණන් ගෙන ක්‍රියාව යෙදිය යුතුයි. එහි “මම” යන්න “අපි” යයි බහුවචනය වී නම් ක්‍රියාවත් බහුවචනය ගනී. එහෙත් ‘සමග’ යන්නෙන් එක් වූ වචනය නිසා එය බහුවචනය නො වේ.
9 වෙනි වාක්‍යයෙහි කර්තෘ පද එකවචනයෙනි, ක්‍රියාපදය බහුවචනයෙනි. එසේ වීමට හේතුව ප්‍ර‍ථමාවෙන් සිටි කර්තෘ පද දෙකක් “ද” - ශබ්දයෙන් එක් කිරීම යි.
24. උඩ දැක් වූ උකාරාන්ත පුල්ලිංගික ශබ්දයන්ට
වෙනස් ව වරනැගෙන වන්තු - මන්තු
දෙකින් අවසන්වන, බොහෝ සේ විශේෂණ පද වශයෙන් සිටින, ගුණනාම කොටසක්
වේ. ඒවා මෙසේ වරනැගෙත්:-
ගුණවන්තු - ශබ්දය
| විභත්ති | එක වචන | බහු වචන |
| 01. පඨමා | ගුණවා (=ගුණවතා) |
ගුණවන්තො, ගුණවන්තා (=ගුණවත්හු) |
| 02. දුතියා | ගුණවන්තං | ගුණවන්තෙ |
| 03. තතියා | ගුණවතා, ගුණවන්තෙන | ගුණවන්තෙභි, ගුණවන්තෙහි |
| 04. චතුත්ථි | ගුණවතො, ගුණවන්තස්ස | ගුණවතං, ගුණවන්තානං |
| 05. පඤ්චමී | ගුණවතා, ගුණවන්තම්හා,
ගුණවන්තස්මා |
ගුණවන්තෙභි, ගුණවන්තෙහි |
| 06. ඡට්ඨී | ගුණවතො, ගුණවන්තස්ස | ගුණවතං, ගුණවන්තානං |
| 07. සත්තමී | ගුණවති, ගුණවන්තෙ, ගුණවන්තම්හි, ගුණවන්තස්මිං |
ගුණවන්තෙසු |
| 08. කරණ | ගුණවතා, ගුණවන්තෙන | ගුණවන්තෙභි, ගුණවන්තෙහි |
| 09. ආලපන | (හෙ) ගුණවං, ගුණව, ගුණවා | (හෙ) ගුණවන්තො, ගුණවන්තා |
| පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | |
| සීලවන්තු | සිල්වත් | පඤ්ඤාවන්තු | නුවණැති | |
| ධනවන්තු | ධනවත් | පුඤ්ඤවන්තු | පින් ඇති | |
| කුලවන්තු | කුලවත් | යසවන්තු | පිරිස් හෝ කීර්තිය ඇති | |
| හිමවන්තු | හිමාලය | භගවන්තු | භාග්‍යවත් | |
| බලවන්තු | බලවත් | ඵලවන්තු | ගෙඩි ඇති |
ආදි වන්තු - යන්න කෙළවරෙහි ඇති ශබ්ද ද
| පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | |
| චක්ඛුමන්තු | ඇස් ඇති | හිරිමන්තු | ලජ්ජා ඇති | |
| බුද්ධිමන්තු | නුවණැති | බන්ධුමන්තු | නෑයන් ඇති | |
| සතිමන්තු | සිහි ඇති | භානුමන්තු | රශ්මි ඇති, සූර්‍ය්‍යයා |
ආදි මන්තු - යන්න කෙළවරෙහි ඇති ශබ්ද ද ගුණවන්තු මෙන් වරනැගෙත්.
මන්තු අන්ත ශබ්දය
| විභත්ති | එක වචන | බහු වචන |
| 01. පඨමා | චක්ඛුමා | චක්ඛුමන්තො, චක්ඛුමන්තා |
| 02. දුතියා | චක්ඛුමන්තං | චක්ඛුමන්තෙ |
ආදි වශයෙන් වරනැගිය යුතු.
25. ඌකාරාන්ත පුල්ලිංගික විදූ ශබ්දය
| විභත්ති | එක වචන | බහු වචන |
| 01. පඨමා | විදූ (=පණ්ඩිතයා) | විදූ: විදුනො |
| 02. දුතියා | විදුං | විදූ: විදුනො |
| 03. තතියා | විදුනා | විදූභි: විදූහි |
| 04. චතුත්ථි | විදුනො: විදුස්ස | විදූනං |
| 05. පඤ්චමී | විදුනා: විදුම්හා: විදුස්මා | විදූභි: විදූහි |
| 06. ඡට්ඨී | විදුනො: විදුස්ස | විදූනං |
| 07. සත්තමී | විදුම්හි: විදුස්මිං | විදූසු |
| 08. කරණ | විදුනා | විදූභි: විදූහි |
| 09. ආලපන | (හෙ) විදූ | (හෙ) විදූ: විදුනො |
| පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | |
| විඤ්ඤූ | පණ්ඩිතයා | පභූ | අධිපතියා | |
| වදඤ්ඤූ | වචනදන්නා, පරිත්‍යාග කරන්නා |
කතඤ්ඤූ | කෙළෙහි ගුණදන්නා | |
| සබ්බඤ්ඤු | සර්‍වඥ | මත්තඤ්ඤූ | පමණ දන්නා | |
| වෙදගූ | වේදය දන්නා |
ආදීහු මීට සමානව වරනැගෙත්.
26. කාලාර්‍ථ ප්‍ර‍කාශක නිපාත:
| පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | |
| කදා | කවදා | හීයො | ඊයේ | |
| තදා | එකල්හි | පාතො | උදෑසන | |
| සදා | හැමකල්හි | සායං | සවස | |
| ඉදානි | දැන් | පුරා | පෙර | |
| අජ්ජ | අද | පච්ඡා | පසුව | |
| සුවෙ | හෙට | යදා | යම්කලෙක | |
| එකදා | එක්කලෙක |
සිංහලට නැගියයුතු
පාලියට නැගියයුතු:
සංලක්‍ෂ්‍යය:
අකාරාන්ත පුල්ලිඞ්ගික රාජ ශබ්දයද, අත්ත ශබ්දයද පුරිස ශබ්දයට වෙනස් ලෙස වරනැගෙති. ඒ ශබ්ද දෙක වරනැගෙන ආකාරය හා ඔකාරාන්ත පුල්ලිංගික ගො ශබ්දය වරනැගෙන ආකාරය දෙවෙනි පොතෙහි දක්වනු ලැබේ. සා ආදි ආකාරාන්ත පුල්ලිංගික ශබ්දයන්ගේ ද “පුමා - බ්‍ර‍හ්මා” ආදි වශයෙන් ප්රථමා ඒකවචනයේ දී ආකාරාන්තව සිටින ආකාරාන්ත ශබ්දයන්ගේ ද වරනැගීම තුන්වෙනි පොතෙහි දක්වනු ලැබේ.
27. ආකාරාන්ත ඉත්‍ථිලිංගික වනිතා -
ශබ්දය මෙසේ වරනැගේ.
| විභත්ති | එක වචන | බහු වචන |
| 01. පඨමා | වනිතා (ස්ත්‍රීතොමෝ) |
වනිතා, වනිතායො (ස්ත්‍රීහුතුමූ) |
| 02. දුතියා | වනිතං (ස්ත්‍රිය) |
වනිතා, වනිතායො (ස්ත්‍රීන්) |
| 03. තතියා | වනිතාය (ස්ත්‍රිය විසින්) |
වනිතාභි, වනිතාහි (ස්ත්‍රීන් විසින්) |
| 04. චතුත්ථි | වනිතාය (ස්ත්‍රීයට) |
වනිතානං (ස්ත්‍රීන්ට) |
| 05. පඤ්චමී | වනිතාය | වනිතාභි, වනිතාහි |
| 06. ඡට්ඨී | වනිතාය | වනිතානං |
| 07. සත්තමී | වනිතායං, වනිතාය | වනිතාසු |
| 08. කරණ | වනිතාය | වනිතාභි, වනිතාහි |
| 09. ආලපන | (හෙ) වනිතෙ | (හෙ) වනිතා, වනිතායො |
මීට සමානව වරනැගෙන ශබ්දවලින් සමහරක්:
| පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | |
| ගඞ්ගා | ගඟ | කඤ්ඤා | කන්‍යාව, ගෑණු ළමයා | |
| නාවා | නැව | දාරිකා | දැරිය, තරුණිය | |
| දිසා | දිශාව | භරියා | භාර්‍ය්‍යාව | |
| සෙනා | සේනාව | දෙවතා | දේවතාවා | |
| සාලා | ශාලාව | පූජා | පූජාව | |
| සභා | සභාව | වසුධා | පොළොව | |
| පරිසා | පිරිස | ගුහා | ගුහාව | |
| කථා | කථාව | ඛුදා | බඩගින්න | |
| ගීවා | බෙල්ල | නිද්දා | නිදීම | |
| ජිව්හා | දිව | ලඞ්කා | ලංකාව | |
| ජඞ්ඝා | කෙණ්ඩය | සක්ඛරා | ගල්කැට; හකුරු | |
| වාචා | වචනය | සාඛා | අත්ත | |
| මඤ්ජුසා | පෙට්ටිය | සිලා | ගල | |
| නාසා | නහය | විසිඛා | විථිය | |
| තුලා | තරාදිය | වාලිකා | වැලි | |
| භාසා | භාෂාව | වාලුකා | වැලි | |
| මාලා | මල්දම | ගාථා | ගාථාව | |
| වළවා | වෙළඹ; අශ්වදෙන | සුරා | මත්පැන් | |
| ලතා | වැල | පඤ්ඤා | ප්‍ර‍ඥාව |
“මව” යන අර්ථ ඇති අම්මා ශබ්දය වනිතා ශබ්දයට සමාන වුවත් ආලපන එකවචනයෙහි (හෙ) අම්ම, අම්මා යි වරනැගෙන බව සැලකිය යුතු.
28. කාල තුනට අයත් ක්‍රියා යට දක්වන ලදී. අන්‍යයකුට (වැඩක් කිරීමට) අණ කරන කල්හි යොදන ක්‍රියාව විධි ක්‍රියා නම් වේ. විධානය නම් “යව, පිසව” යනාදියයි. විශේෂයෙන් කියතහොත් එය යෙදිය හැක්කේ මධ්‍යම පුරුෂයෙහි පමණයි. “යේවා, යෙම්වා, වෙම්වා, ජීවත්වේවා” ආදිය යම් කිසිවක් ප්‍රාර්ථනා කරන බැවින් හෝ කැමතිවන බැවින් ආසිකිරිය නම්වේ. පාලියෙහි මේ අර්ථ දෙකෙහිම වැටෙන ක්‍රියාව එක සමාන වේ. එය කාල විශේෂයක් නැතිව හෝ වර්‍තමානයට සමීප කාලයෙහි හෝ වේයයි දක්වා තිබේ.
| පුරුෂය | එක වචන | බහු වචන |
| 3rd පඨම පුරිස | පචතු (=පිසේවා) |
පචන්තු (=පිසත්වා) |
| 2nd මජ්ඣිම පුරිස | පච, පචාහි (=පිසව) |
පචථ (=පිසවු හෝ පිසහුවා) |
| 1st උත්තම පුරිස | පචාමි (පිසම්වා) |
පචාම (=පිසමුවා) |
| පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | |
| ජයතු | ජයගනීවා | රක්ඛතු | රකීවා | |
| සුණාතු | අසාවා | භවතු | වේවා | |
| භාසතු | කියාවා | පිවතු | බෝවා | |
| ගච්ඡතු | යේවා | හොතු | වේවා | |
| ඨපෙතු | තබාවා |
ආදිය ද පෙර දැක් වූ බොහෝ ක්‍රියා ද මෙහි යෙදිය යුත්තාහ.
29. නිපාතයෝ ලිඞ්ග වශයෙන් හෝ විභක්ති වශයෙන් හෝ ඒක වචන, බහුවචන වශයෙන් හෝ වෙනසකට නො පැමිණ එක් ආකාරයකින්ම සිටිති. (කොයි ලිඟුවක ශබ්දයක් හා යෙදුනත් කොයි විභක්ති පදයක් හා යෙදුනත් නිපාතයන්ගේ රූපය වෙනස් නොවේ.)
එහෙත් ඇතැම් නිපාතයෝ විභක්තීන්ගේ අර්‍ථවල පමණක් වෙති: හෙ (=එම්බා) නිපාතය ආලපනයෙහි පමණක් යෙදේ. හෙට්ඨා (=යට), උපරි (=මත්තෙහි), අධො (=යට) බහි (=පිටත) යනාදි නිපාතයෝ ද 26 වෙනි අංකයෙහි දැක්වූ කාලාර්‍ථවාචී නිපාතයෝ ද සත්තමී විභක්තියෙහි වෙති. සයං (=තෙමේ) නිපාතය පඨමා, තතියාවන්හි වේ.
| පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | පාලි වචනය | සිංහල තේරුම | |
| තථා | එසේ | තත්‍ථ | එහි | |
| යථා | යම්සේ | උපරි | මත්තෙහි | |
| යාව | යම්තාක් | හෙට්ඨා | යට | |
| තාව | ඒතාක් | කත්‍ථ | කොහේ, කොහි | |
| සචෙ | ඉදින් | යත්‍ථ | යම්තැනක | |
| යදි | ඉදින් | යහිං | යම්තැනක | |
| ආම | එසේය | තහිං | එහි | |
| එවං | මෙසේ | තිරියං | සරස | |
| අථ | ඉක්බිති | සමන්තා | හාත්පස | |
| අථවා | නොහොත් | අන්තො | ඇතුළෙහි | |
| පන | වනාහි | බහි | පිටත | |
| අද්ධා | ඒකාන්තයෙන් | ඉතො | මෙයින්, මෙතැනින් | |
| පුන | නැවත | කුතො | කොයින් | |
| අන්තරා | අතරෙහි | තතො | එතැනින් | |
| සනිකං | හෙමින් | ඛිප්පං | වහා | |
| ඉධ | මෙහි |
සිංහලට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
30. ඉකාරාන්ත ඉත්‍ථිලිඞ්ග භූමි - ශබ්දය
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
භූමි (=භූමිතොමෝ) |
භූමී, භූමියො (=භූමිහු) |
|
දුතියා |
භූමිං (=භූමිය) |
භූමී, භූමියො (=භූමින්) |
|
තතියා: කරණ: පඤ්චමී |
භූමියා |
භූමීභි, භූමීහි |
|
චතුත්ථි: ඡට්ඨි |
භූමියා |
භූමීනං |
|
සත්තමී |
භූමියං, භූමියා |
භූමීසු |
|
ආලපන |
(හෙ) භූමි |
(හෙ) භූමී, භූමියො |
මීට සමානව වරනැගෙන ශබ්දවලින් සමහරක්:
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
රත්ති |
රෑ |
සන්ති |
සැනසීම |
|
|
ඛන්ති |
ඉවසීම |
දොණි |
ඔරුව |
|
|
සති |
සිහිය |
කිත්ති |
කීර්තිය |
|
|
මති |
ප්‍ර‍ඥාව |
අසනි |
හෙනය |
|
|
අටවි |
වනය |
පත්ති |
පාබල සෙනග |
|
|
යුවති |
තරුණිය |
වුට්ඨි |
වැස්ස |
|
|
නාළි |
නැළිය |
රංසි |
රශ්මිය |
|
|
අඞ්ගුලි |
ඇඟිල්ල: අඟල |
ධූලි |
දූලි |
|
|
දුන්‍දුභි |
බෙරය |
පීති |
ප්‍රීතිය |
|
|
වුද්ධි |
අභිවෘද්ධිය |
|
|
31. ඊකාරාන්ත - ඉත්‍ථිලිංග කුමාරී - ශබ්දය
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
කුමාරී (කුමාරි තොමෝ) |
කුමාරී, කුමාරියො (කුමරියෝ) |
|
දුතියා |
කුමාරිං (=කුමාරිය) |
කුමාරී, කුමාරියො |
|
තතියා: කරණ: පඤ්චමී |
කුමාරියා |
කුමාරීභි, කුමාරීහි |
|
චතුත්ථි: ඡට්ඨි |
කුමාරියා |
කුමාරීනං |
|
සත්තමී |
කුමාරියං, කුමාරියා |
කුමාරීසු |
|
ආලපන |
(හෙ) කුමාරි |
(හෙ) කුමාරී, කුමාරියො |
කුමරිය නම් වයසින් අඩු ස්ත්‍රිය යි.
මීට සමාන ශබ්ද නම්:-
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
තරුණී |
තරුණිය |
වානරී |
වැඳිරිය |
|
|
බ්රාහ්මණී |
බැමිණිය |
මිගී |
මුවදෙන |
|
|
නාරී |
ස්ත්‍රිය |
සීහී |
සිංහදෙන |
|
|
ඉත්‍ථී |
ස්ත්‍රිය |
ගාවී |
ගව දෙන |
|
|
භගිනී |
සහෝදරිය |
කාකී |
කවුඩු දෙන |
|
|
රාජිනී |
රැජිනිය |
හත්‍ථිනී |
ඇතින්න |
|
|
දෙවී |
රාජ දේවිය |
කුක්කුටී |
කිකිළිය |
|
|
මාතුලානී |
නැන්දා |
වාපී |
වැව |
|
|
දාසී |
දාසිය |
නදී |
ගඟ |
|
|
සඛී |
යහළු ස්ත්‍රිය |
පොක්ඛරණී |
පොකුණ |
|
|
කින්නරී |
කිඳුරිය |
කදලී |
කෙසෙල් ගස |
|
|
ධනවතී |
ධනවත් ස්ත්‍රිය |
|
|
32. කත්‍වා (=කොට), ගන්ත්වා (=ගොස්) ආදිය අවසාන ක්‍රියාවට මුලින් සිටින බැවින් පූර්ව ක්‍රියා නම් වේ. මින් ඉහත දැක්වූ අවසාන ක්‍රියාවක් නැතිව පූර්ව ක්‍රියාවකින් පමණක් වාක්‍යයක් සම්පූර්‍ණ කළහැකි නොවේ. කත්‍වා යනාදියට “පූර්ව ක්‍රියා” යන නම් ඇතත් ඔවුහු ක්‍රියා පදයන්හි නොව නිපාතයන්හි ගණිනු ලැබෙත්.
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
ගන්ත්වා |
ගොස් |
ආගන්ත්‍වා |
අවුත් |
|
|
ධාවිත්වා |
දුව, දුවලා |
නහාත්‍වා |
නා, නාලා |
|
|
පචිත්‍වා |
පිස |
ඨත්‍වා |
සිට |
|
|
සයිත්වා |
නිදා |
නිසීදිත්‍වා |
හිඳ |
|
|
භුඤ්ජිත්වා |
අනුභව කොට |
උට්ඨහිත්වා |
නැගිට |
|
|
ඛාදිත්‍වා |
කා, කාලා |
ලභිත්‍වා |
ලබා |
ත්‍වා - යන්නෙන් අන්තිමවන සියලු පූර්ව ක්‍රියාවන්ට “පචිත්‍වාන, සයිත්‍වාන” ආදි
වශයෙන් ත්‍වාන - යන්නෙන් යුක්තව සෑදෙන රූප ද ඇති බව සැලකිය යුතු.
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
ආගම්ම |
අවුත් |
නික්ඛම්ම |
නික්ම |
|
|
ඔරුය්හ |
බැස |
ලද්ධාන |
ලැබ |
|
|
ආරුය්හ |
නැගී |
කාතුන |
කොට |
|
|
ආදාය |
ගෙන |
ලද්ධා |
ලැබ |
යනාදීහු සාමාන්‍ය ලක්‍ෂණයට වෙනස්ව සෑදෙති.
සිංහලට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
33. උකාරාන්ත ඉත්‍ථිලිංග මාතු - ශබ්දය
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
මාතා (=මවුතොමෝ) |
මාතරො (=මවුවරු) |
|
දුතියා |
මාතරං (=මව) |
මාතරෙ, මාතරො (=මවුන්) |
|
තතියා: කරණ: පඤ්චමී |
මාතරා, මාතුයා |
මාතරෙභි, මාතරෙහි, මාතූභි, මාතූහි |
|
චතුත්ථි: ඡට්ඨි |
මාතුයා, මාතු |
මාතරානං, මාතානං, මාතූනං |
|
සත්තමී |
මාතරි |
මාතරෙසු, මාතූසු |
|
ආලපන |
(හෙ) මාත, මාතා |
(හෙ) මාතරො |
ධීතු (=දූ), දුහිතු (=දූ) ශබ්දයෝ මාතු ශබ්දයට සමානවෙති.
34. ධෙනු ශබ්දාදිය මීට
වෙනස්ව වරනැගේ.
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
ධෙනු (=දෙන් තොමෝ) |
ධෙනූ, ධෙනුයො (=දෙන්නු) |
|
දුතියා |
ධෙනුං (දෙන) |
ධෙනූ, ධෙනුයො (=දෙනුන්) |
|
තතියා: කරණ: පඤ්චමී |
ධෙනුයා |
ධෙනූභි, ධෙනූහි |
|
චතුත්ථි: ඡට්ඨි |
ධෙනුයා |
ධෙනූනං |
|
සත්තමී |
ධෙනුයං, ධෙනුයා |
ධෙනූසු |
|
ආලපන |
(හෙ) ධෙනු |
(හෙ) ධෙනූ, ධෙනුයො |
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
යාගු |
කැඳ |
රජ්ජු |
රෑණ |
|
|
කණෙරු |
ඇතින්න |
කාසු |
වළ |
|
|
දද්දු |
දදය |
සස්සු |
නැන්දම්මා |
|
|
කණ්ඩු |
කැසීම |
විජ්ජු |
විදුලිය |
|
|
ධාතු |
ධාතුව |
|
|
මේ ආදීහු ධෙනු - ශබ්දය මෙන් වරනැගෙත්.
සිංහලට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
35. නපුංසක ලිඞ්ගයෙහි අකාරාන්ත ශබ්දයෝ මෙසේ
වරනැගෙත්.
චිත්ත ශබ්දය
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
චිත්තං (=සිත) |
චිත්තා, චිත්තානි (=සිත්) |
|
දුතියා |
චිත්තං (=සිත) |
චිත්තෙ, චිත්තානි (=සිත්) |
|
තතියා |
චිත්තෙන (=සිත විසින්) |
චිත්තෙභි, චිත්තෙහි (=සිත් විසින්) |
|
චතුත්ථි |
චිත්තස්ස (=සිතට) |
චිත්තානං (=සිත්වලට) |
|
පඤ්චමී |
චිත්තා, චිත්තම්හා, චිත්තස්මා |
චිත්තෙභි, චිත්තෙහි |
|
ඡට්ඨි |
චිත්තස්ස |
චිත්තානං |
|
සත්තමී |
චිත්තෙ, චිත්තම්හි, චිත්තස්මිං |
චිත්තෙසු |
|
කරණ |
චිත්තෙන |
චිත්තෙභි, චිත්තෙහි |
|
ආලපන |
(හෙ) චිත්ත |
(හෙ) චිත්තා, චිත්තානි |
මීට සමාන ශබ්දයන්ගෙන් සමහරක්:
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
ඤාණ |
ඥානය, නුවණ |
චෙතිය |
චෛත්‍යය |
|
|
දාන |
දන |
සීල |
ශීලය |
|
|
ධන |
ධනය |
පුඤ්ඤ |
පින |
|
|
පාප |
පව |
ඵල |
ගෙඩිය, විපාකය |
|
|
රූප |
රූපය |
සොත |
කන |
|
|
ඝාන |
නාසය |
සුඛ |
සැපය |
|
|
දුක්ඛ |
දුක |
මූල |
මුල, මිල |
|
|
බල |
බලය |
කූල |
ඉවුර |
|
|
වන |
වනය |
කුල |
පවුල |
|
|
පීඨ |
පුටුව |
පදුම |
පියුම |
|
|
තිණ |
තණකොළ |
පණ්ණ |
කොළය |
|
|
නයන |
ඇස |
වදන |
මූණ |
|
|
සුසාන |
සොහොන |
චීවර |
සිවුර |
|
|
ලොචන |
ඇස |
පුලින |
වැලි |
|
|
අමත |
අමෘතය |
නගර |
නුවර |
|
|
හදය |
හෘදය |
සුවණ්ණ |
රත්රන් |
|
|
ඛීර |
කිරි |
උදක |
දිය; ජලය |
|
|
සොපාණ |
හිණිමග |
ආයුධ |
ආයුධය |
|
|
අරඤ්ඤ |
වනය |
අණ්ඩ |
බිත්තරය |
|
|
වත්‍ථ |
වස්ත්‍ර‍ය |
අලාත |
ගිනිපෙනෙල්ල |
|
|
ඡත්ත |
කුඩය |
පුප්ඵ |
මල |
මන ශබ්දාදිය මීට වෙනස්ව වරනැගෙත්. මෙහි ඒ වෙනස නොදක්වනු ලැබේ.
36 තුං
ප්‍ර‍ත්‍යාන්ත ශබ්ද
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
පචිතුං |
පිසන්නට |
හරිතුං |
ගෙනයන්නට |
|
|
කත්තුං |
කරන්ට |
ආහරිතුං |
ගෙනෙන්ට |
|
|
කාතුං |
කරන්ට |
ලද්ධුං |
ලබන්ට |
|
|
ගන්තුං |
යන්ට |
ලභිතුං |
ලබන්ට |
|
|
පාතුං |
බොන්ට |
භොත්තුං |
අනුභව කරන්ට |
|
|
පිවිතුං |
බොන්ට |
භුඤ්ජිතුං |
අනුභව කරන්ට |
සිංහලට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
37 නපුංසක ලිඟුවෙහි ඉකාරාන්ත ශබ්දයෝ මෙසේ වරනැගෙත්.
අට්ඨි ශබ්දය
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
අට්ඨි (=ඇටය) |
අට්ඨීනි, අට්ඨී (=ඇට) |
|
දුතියා |
අට්ඨිං (=ඇටය) |
අට්ඨීනි, අට්ඨී (=ඇට) |
|
තතියා |
අට්ඨිනා (=ඇටය විසින්) |
අට්ඨීභි, අට්ඨීහි (=ඇට විසින්) |
සෙස්ස පුල්ලිඟුවෙහි අග්ගි - ශබ්දය මෙන් වරනැගිය යුතු.
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
වාරි |
ජලය |
දධි |
මිදුණුකිරි |
|
|
සත්‍ථි |
කලවය |
අක්ඛි |
ඇස |
|
|
අච්චි |
ගිනිසිළ |
සප්පි |
ගිතෙල් |
යනාදීහු මීට සමාන වෙති.
38. උකාරාන්ත
චක්ඛු - ශබ්දය
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
චක්ඛු (=ඇසතෙම) |
චක්ඛූනි, චක්ඛූ (=ඇස්) |
|
දුතියා |
චක්ඛුං (=ඇස) |
චක්ඛූනි, චක්ඛූ (=ඇස්) |
|
තතියා |
චක්ඛුනා (=ඇස විසින්) |
චක්ඛූභි, චක්ඛූහි (=ඇස් විසින්) |
සෙස්ස පුල්ලිඞ්ගයෙහි ගරු - ශබ්දය මෙන් වරනැගිය යුතු.
මේ දෙතැන්හිම කරණ විභක්තීහු තතියා විභක්තීන්ට ද
ආලපන විභක්ති පඨමා විභක්තීන්ට ද සමාන වෙතියි දතයුතු:
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
ආයු |
ආයුෂ |
මධු |
මීපැණි |
|
|
ජතු |
ලාකඩ |
ධනු |
දුන්න |
|
|
අස්සු |
කඳුළු |
තිපු |
ඊයම් |
|
|
හිඞ්ගු |
පෙරුම්කායම් |
අම්බු |
ජලය |
|
|
දාරු |
දර |
|
|
යනාදීහු චක්ඛු ශබ්දයට සමාන වෙති.
39. (අ) තවත් නිපාත පද
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
වා |
හෝ; නොහොත් |
නානා |
නොයෙක්; වෙන්වූ |
|
|
සකිං |
වරක් |
විනා |
හැර; නැතිව |
|
|
කස්මා |
කවර හෙයකින් |
කථං |
කෙසේ |
|
|
තස්මා |
එහෙයින් |
පුරතො |
ඉදිරියෙහි |
|
|
ච |
ද, ත් |
කිමත්‍ථං |
කුමකට |
සිංහලට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
39. (ආ) නාමපද වනාහි
(2) සබ්බනාම නම්, ත (=ඒ), ඉම (=මේ), ය (=යම්), සබ්බ (=සියලු), ඉතර (=අනික්) අම්හ (=මම), තුම්හ (=තෝ) යනාදිය යි.
(3) සමාසනාම නම් පද දෙකක් හෝ ඊට වැඩි ගණනක් හෝ එක් වී සෑදෙන නාමයෝයි. නීලුප්පල (=නිල් උපුල්) රාජපුත්ත (=රාජ පුත්‍ර), සුරාසුරනරොරග (=දෙවි අසුර මිනිස් සර්‍ප) යනාදියයි.
(4) තද්ධිතනාම නම්: නාමයකින් පරව ‘ඔහුගේ පුත්රයා’ යනාදි අර්‍ථයෙක්හි යම්කිසි ප්‍ර‍ත්‍යයක් වී සෑදෙන නාමයෝයි. සමණ - ශබ්දය කෙරෙන් පුත්‍රාර්‍ථයෙහි ණෙර යන ප්‍ර‍ත්‍ය වී සාමණෙර යන්න සෑදේ. “ශ්‍ර‍මණයාගේ පුත්‍ර”යන අර්ථ ඇත්තේය.
(5) කිතකනාම නම් ධාතුවකින් ප්‍ර‍ත්‍යයක් වී සෑදෙන නාමයකි. දීමෙහි වූ දා - ධාතුව කෙරෙන් ණ්වූ ප්‍ර‍ත්‍යය වී නැවත ඒ ප්‍ර‍ත්‍යයට ‘අක’ යන ආදේශය වීමෙන් දායක යන නාමය සෑදේ. ‘දෙන්නා’ යන අර්ථ ඇත්තේය.
(6) මෙකී නාම සතරෙන් වෙන්වූ රුක්ඛ (=ගස), මනුස්ස (=මිනිස්), අස්ස (=අශ්ව), භූමි (=පොළොව), චිත්ත (=සිත) ආදී ශබ්දයෝ නාමනාම නම් වෙත්.
‘සාරිපුත්ත’ , ‘ආනන්ද’ ආදී සංඥා නාමයෝ ද මෙහිම ඇතුළත් වෙති.
40. සර්‍වනාමයෝ ලිඟු තුනෙහිම වැටෙති. පුරුෂයකු වෙනුවෙන් හෝ පුරුෂයෙකුගේ විශේෂණයක් වශයෙන් සර්‍ව නාමයක් යොදන කල්හි පුල්ලිඞ්ගයෙහි ද, ස්ත්‍රියක වෙනුවෙන් හෝ ස්ත්‍රියකට විශේෂණ කොට යොදන කල්හි ඉත්‍ථිලිඞ්ගයෙහි ද, නපුංසකයකු වෙනුවෙන් හෝ ඔහුට විශේෂණ කොට යොදන කල්හි නපුංසක ලිඞ්ගයෙහි ද වැටෙත්.
මෙහි ‘පුරුෂයකු’ ‘ස්ත්‍රියක’ ‘නපුංසකයකු’ යයි කියන ලද නමුත් ඒ ලිඟු තුනෙහි වැටෙන අන්‍ය ශබ්දයන් වෙනුවෙන් යෙදෙන කල්හි හෝ ඒ ශබ්දයන් විශේෂ කරන කල්හිත් සර්‍වනාමයෝ ඒ ඒ ශබ්දයන්ගේ ලිඟුව ගනිත්. (විශේෂණය ගැන පසුව කරුණු දක්වනු ලැබේ.)
“පුරිසො අජ්ජ ගාමං ගච්ඡති. සො සුවෙ ආගමිස්සති” (=පුරුෂයා) අද ගමට යයි. හෙතෙම හෙට (හැරී එන්නේය.) යන තැන ‘සො’ යන්න සර්‍වනාමයකි. එය පළමු කී පුරුෂයා වෙනුවට යෙදී තිබේ. එබැවින් එය පුල්ලිඞ්ගයෙහි වේ.
“අයං පුරිසො රුක්ඛං ඡින්‍දති” (මේ මිනිසා ගස කපයි) යන තැන ‘අයං’ යන සර්‍වනාමය ‘පුරිසො’ යන්නට විශේෂණව යෙදී තිබේ.
“එකා කඤ්ඤා භත්තං පචි. සා තං භුඤ්ජිස්සති” (=එක් කන්‍යාවක් බත් පිසීය. ඕ එය අනුභව කරන්නීය) යන තැන ‘සා’ යන සර්‍වනාමය ‘කඤ්ඤා’ වෙනුවට යෙදී තිබේ. කඤ්ඤා ඉත්‍ථිලිඞ්ගයෙහි බැවින් ඒ වෙනුවට යෙදූ සර්‍ව නාමයත් ඉත්‍ථි ලිඞ්ගයෙහි වේ. එකා යන සර්‍වනාමය ‘කඤ්ඤා’ යන්නට විශේෂණව යෙදී තිබේ.
“අයං දාරකො ඵලානි ඔචිනිත්වා තානි භාතරානං අදාසි” (=මේ ළමයා ගෙඩි කඩා රැස්කොට ඒවා සොහොයුරන්ට දුන්නේය) යන තැන ‘තානි’ යන සර්‍වනාමය ‘ඵලානි’ වෙනුවට යෙදී තිබේ. ඵල ශබ්දය නපුංසකයෙහි බැවින් ‘තානි’ යන්න ද නපුංසකයෙහි වේ.
41. සර්‍වනාමයක් වූ ය - ශබ්දය ලිඟු තුනෙහි වරනැගෙන ආකාරය.
පුල්ලිඞ්ගයෙහි
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
යො (=යමෙක්) |
යෙ (=යම් කෙනෙක්) |
|
දුතියා |
යං (=යමකු) |
යෙ (=යම් කෙනෙකුන්) |
|
තතියා |
යෙන (=යමකු විසින්) |
යෙභි, යෙහි (=යම් කෙනෙකුන් විසින්) |
|
චතුත්ථි |
යස්ස |
යෙසං, යෙසානං |
|
පඤ්චමී |
යම්හා, යස්මා |
යෙභි, යෙහි |
|
ඡට්ඨි |
යස්ස |
යෙසං, යෙසානං |
|
සත්තමී |
යම්හි, යස්මිං |
යෙසු |
|
කරණ |
යෙන |
යෙභි, යෙහි |
මේ ය - ශබ්දය හා තවත් බොහෝ සර්‍වනාමවලට ආලපනයක් නැත.
ඉත්‍ථිලිඞ්ගයෙහි
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
යා (යම් ස්ත්‍රියක්) |
යා, යායො (යම් ස්ත්‍රිහු) |
|
දුතියා |
යං (යම් ස්ත්‍රියකු) |
යා, යායො (යම් ස්ත්‍රීන්) |
|
තතියා |
යාය |
යාභි, යාහි |
|
චතුත්ථි |
යස්සා, යාය |
යාසං, යාසානං |
|
පඤ්චමී |
යාය |
යාභි, යාහි |
|
ඡට්ඨි |
යස්සා, යාය |
යාසං, යාසානං |
|
සත්තමී |
යස්සං, යායං |
යාසු |
|
කරණ |
යාය |
යාභි, යාහි |
නපුංසක ලිංගයෙහි
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
යං (=යම් දෙයක් හෝ යමක්) |
යෙ, යානි (=යම් දේවල්) |
|
දුතියා |
යං (=යමක්) |
යෙ, යානි (=යම් දේවල්) |
|
තතියා |
යෙන |
යෙභි, යෙහි |
ඉතිරි සියල්ල පුල්ලිංගයෙහි මෙනි.
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
සබ්බ |
සියලු |
උභය |
දෙදෙන |
|
|
අඤ්ඤතර |
එක්තරා, අප්‍ර‍කට වූ |
කතම |
(බොහෝ දෙනාගෙන්) කවරෙක් |
|
|
අඤ්ඤ |
අනෙක් |
ක (මුල කිං) |
කවර |
|
|
අපර |
අන්‍ය, බටහිර දෙස, පසු |
පර |
පසු වූ, අන්‍ය |
|
|
ඉතර |
(දෙදෙනාගෙන්) අනිකා |
එක |
එක්තරා |
|
|
කතර |
(දෙදෙනොගෙන්) කවරෙක් |
|
|
යන ශබ්ද ද ය -
ශබ්දය මෙන් ලිංගත්‍රයෙහි වරනැගිය යුතු.
42.මේ ශබ්දයන් අතුරෙන් අඤ්ඤ, අඤ්ඤතර, ඉතර, එක ශබ්දයන්ගේ ඉත්‍ථිලිඞ්ගයෙහි
චතුත්ථි - ඡට්ඨි
- ඒකවචනවල අඤ්ඤිස්සා, අඤ්ඤතරිස්සා,
ඉතරිස්සා, එකිස්සා යන වචන ද
සත්තමී ඒකවචනයෙහි: අඤ්ඤිස්සං, අඤ්ඤතරිස්සං, ඉතරිස්සං, එකිස්සං යන වචන ද
පුබ්බ, පර, අපර යන ශබ්දයන්ගේ පුල්ලිඞ්ගයේ
පඤ්චමී ඒකවචනයෙහි: පුබ්බා, පරා, අපරා යන වචන ද
සත්තමී ඒකවචනයෙහි
පුබ්බෙ, පරෙ, අපරෙ යන වචන ද
දක්නා ලැබෙත්.
43.සර්‍වනාම වශයෙන් ද විශේෂණ වශයෙන් දැයි සර්‍වනාමයන්ගේ දෙයාකාර වූ පැවැත්මක් ඇත්තේය.
අඤ්ඤො (=අනිකෙක්) යි තනිව දැක්වූ විට එය තවත් ශබ්දයකට විශේෂණ නොවේ. අන්‍ය ශබ්දයක් වෙනුවෙන් සිටින්නේ වේ. මෙහි මේ අඤ්ඤ ශබ්දයෙන් ප්‍ර‍කාශ කරනු ලබන්නා කවරෙක්දැයි නොපෙනෙන නමුත් පුල්ලිංගයෙන් දැක්වූ බැවින් පුරුෂයකු හෝ පුල්ලිඞ්ගයෙහි වූ අන්‍ය සත්‍වයකු හෝ ද්‍ර‍ව්‍යයක් වෙනුවෙන් යොදන ලද බව පැහැදිලිය.
අඤ්ඤො පුරිසො (=අන් පුරුෂයෙක්)
යි කී කල්හි “අඤ්ඤො” යන්න “පුරිසො” යන්නට විශේෂණව සිටී. පුරුෂයෝ බොහෝ දෙනෙක් නම්:
අඤ්ඤෙ පුරිසා (=අන් පුරුෂයෝ)
යි පුරිස - ශබ්දය බහුවචනය අනුව අඤ්ඤ - ශබ්දය ද බහු වචනයෙන් යුක්ත වේ.
ඉතරා වනිතා (=අනික් ස්ත්‍රිය)
ඉතරායො වනිතායො (=අන්‍ය ස්ත්‍රීහු)
වනිතා - ශබ්දය ඉත්‍ථිලිඞ්ගයෙහි බැවින් ඒ සමග යෙදුණු ඉතර - ශබ්දය ද ඉත්‍ථිලිඞ්ගයෙහි වේ.
යං ඵලං (=යම් ගෙඩියක්)
යානි ඵලානි (=යම් ගෙඩි)
ඵල - ශබ්දය
නපුංසකයෙහි බැවින් ය -
ශබ්දය ද නපුංසකයෙහි වේ. මෙසේ සර්‍වනාමයෝ යමකු වෙනුවට පෙනී සිටිත් නම්
ඔහුගේ ලිඞ්ග විභක්ති - වචන ද යම් නාමයක් හා (සම්බන්ධව) යෙදෙත් නම් ඒ
නාමයාගේ ලිඞ්ග - විභක්ති වචන ද ගන්නා බව සැලකිය යුතු.
සිංහලට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
44.ත - ශබ්දය
පුල්ලිඟුවෙහි
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
සො (=හෙතෙම) |
තෙ (=ඔවුහු) |
|
දුතියා |
තං (=ඔහු) |
තෙ (=ඔවුන්) |
|
තතියා |
තෙන (=ඔහු විසින්) |
තෙභි, තෙහි (=ඔවුන් විසින්) |
|
චතුත්ථි |
තස්ස |
තෙසං, තෙසානං |
|
පඤ්චමී |
තම්හා, තස්මා |
තෙභි, තෙහි |
|
ඡට්ඨි |
තස්ස |
තෙසං, තෙසානං |
|
සත්තමී |
තම්හි, තස්මිං |
තෙසු |
|
කරණ |
තෙන |
තෙභි, තෙහි |
ඉත්‍ථිලිඞ්ගයෙහි
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
සා (=ඕතොමෝ, ඈ) |
තා, තායො (=ඈලා) |
|
දුතියා |
තං (=ඇය) |
තා, තායො (=ඈලා) |
|
තතියා |
තාය |
තාභි, තාහි |
|
චතුත්ථි |
තස්සා, තාය |
තාසං, තාසානං |
|
පඤ්චමී |
තාය |
තාභි, තාහි |
|
ඡට්ඨි |
තස්සා, තාය |
තාසං, තාසානං |
|
සත්තමී |
තස්සං, තායං |
තාසු |
|
කරණ |
තාය |
තාභි, තාහි |
නපුංසකයෙහි
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
තං (=එය) |
තෙ, තානි (=ඒවා, ඔවුහු) |
|
දුතියා |
තං (=එය) |
තෙ, තානි (=ඒවා, ඔවුන්) |
සෙස්ස පුල්ලිඟුවෙහි මෙනි.
45. එත - ශබ්දය ද ත - ශබ්දයට සමාන වේ.
පුල්ලිඞ්ගයෙහි
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
එසො (=අර පුරුෂතෙම) |
එතෙ (=අර පුරුෂයෝ තුමූ) |
|
දුතියා |
එතං (=අර පුරුෂයා) |
එතෙ (=අර පුරුෂයන්) |
ඉත්‍ථිලිඞ්ගයෙහි
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
එසා (අර ස්ත්‍රී තොමෝ) |
එතා, එතායො (=අර ස්ත්‍රීහු තුමූ) |
|
දුතියා |
එතං (=අර ස්ත්‍රිය) |
එතා, එතායො (=අර ස්ත්‍රීන්) |
නපුංසකයෙහි
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
එතං (=අර දෙය) |
එතෙ, එතානි (=අර දේවල්) |
|
දුතියා |
එතං (=අර දෙය) |
එතෙ, එතානි (=අර දේවල්) |
යනාදි වශයෙන් දතයුතුයි.
ත - ශබ්දයේ පුල්ලිඞ්ග ඉත්‍ථිලිඞ්ගයෙහි පඨමා ඒකවචනයන් හැර ඉතිරි සියලු තැන්හි නෙ, නා, නායො, නං, නානි යනාදි න කාරයෙන් යුක්ත පද සෑදෙති. එත ශබ්දයේ දුතියා - තතියාවන්හි පමණක් ‘එනං, එනෙ’ ආදි පද විද්‍යමාන වෙති.
46. ඉම - ශබ්දය
පුල්ලිඞ්ග
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
අයං (=මේතෙම) |
ඉමෙ (=මොවුහු තුමූ) |
|
දුතියා |
ඉමං (මොහු) |
ඉමෙ (=මොවුන්) |
|
තතියා |
ඉමිනා, අනෙන (=මොහු විසින්) |
ඉමෙභි, ඉමෙහි, එභි, එහි (=මොවුන් විසින්) |
|
චතුත්ථි |
ඉමස්ස, අස්ස |
ඉමෙසං, ඉමෙසානං, එසං, එසානං |
|
පඤ්චමී |
ඉමම්හා, ඉමස්මා, අස්මා |
ඉමෙභි, ඉමෙහි, එභි, එහි |
|
ඡට්ඨි |
ඉමස්ස, අස්ස |
ඉමෙසං, ඉමෙසානං, එසං, එසානං |
|
සත්තමී |
ඉමම්හි, ඉමස්මිං, අස්මිං |
ඉමෙසු, එසු |
|
කරණ |
ඉමිනා, අනෙන |
ඉමෙභි, ඉමෙහි, එභි, එහි |
ඉත්‍ථිලිඞ්ග
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
අයං (=මෝ තොමෝ) |
ඉමා, ඉමායො (=මෑලා) |
|
දුතියා |
ඉමං (=මෑ) |
ඉමා, ඉමායො (=මෑලා) |
|
තතියා |
ඉමාය (=මෑ විසින්) |
ඉමාභි, ඉමාහි (=මෑලා විසින්) |
|
චතුත්ථි |
ඉමිස්සා, ඉමාය, අස්සා, අස්සාය |
ඉමාසං, ඉමාසානං |
|
පඤ්චමී |
ඉමාය |
ඉමාභි, ඉමාහි |
|
ඡට්ඨි |
ඉමිස්සා, ඉමාය, අස්සා, අස්සාය |
ඉමාසං, ඉමාසානං |
|
සත්තමී |
ඉමිස්සං, ඉමායං, අස්සං |
ඉමාසු |
|
කරණ |
ඉමාය |
ඉමාභි, ඉමාහි |
නපුංසකලිඞ්ග
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
ඉදං, ඉමං (=මෙය, මේ දේ) |
ඉමෙ, ඉමානි (=මේවා) |
|
දුතියා |
ඉදං, ඉමං (=මෙය, මේ දේ) |
ඉමෙ, ඉමානි (=මේවා) |
|
තතියා |
ඉමිනා, අනෙන (=මෙය විසින්) |
|
සෙස්ස පුල්ලිඟුවෙහි මෙනි.
සිංහලට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
“අස්ස. ඉමෙ. ඉමං. ඉමස්මිං. කස්ස. තස්මිං. තාසං. සබ්බෙ. සො. යෙ. තෙ. ඉමානි. එතෙ. සබ්බේසං. තස්සා.”
යන වචනයන් යෝග්‍ය ලෙස දමා පහත පෙනෙන වාක්‍යයන්ගේ අඩුතැන් පිරවිය යුතු -
පහත පෙනෙන වාක්‍යයන්හි අඩුතැන් මෙම පූර්ව ක්‍රියාවලින් ගැළපෙන එකක් හෝ දෙකක් යොදා පිරවිය යුතු:
“පචිත්‍වා, භුඤ්ජිත්වා, සයිත්වා, ගන්ත්වා, ආගන්ත්‍වා, සුත්‍වා. (=අසා) ආහරිත්‍වා, දත්වා, ඔචිනිත්වා, රක්ඛිත්‍වා, කත්‍වා, ඛාදිත්‍වා, මාරෙත්‍වා, කිණිත්වා, නහාත්‍වා”
47.
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
ගච්ඡන්තො = ගච්ඡමානො |
යමින්, යන්නේ |
|
පචන්තො = පචමානො |
පිසමින්, පිසන්නේ |
මේ ආදිය සිංහල භාෂාවෙහි මිශ්‍ර‍ක්‍රියායයි කියනු ලැබේ. පාලියෙහි කිතකපද වෙති. කිතකපද නාමයන්ගේ කොටසක් බව යට නාම විභාගයෙහි කියන ලදී. එබැවින් ගච්ඡන්ත ආදීහු නාමපද මෙන් සියලු විභක්තීන්හි වරනැගෙත්. සර්‍වනාමයන් මෙන් ලිඟු තුනෙහිම යෙදෙත්.
ගච්ඡන්ත ශබ්දය පුල්ලිඞ්ගයෙහි මෙසේ වරනැගේ:
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
ගච්ඡං, ගච්ඡන්තො (=යන්නේ) |
ගච්ඡන්තො, ගච්ඡන්තා (=යන්නෝ) |
|
දුතියා |
ගච්ඡන්තං (=යන්නා) |
ගච්ඡන්තෙ (=යන්නන්) |
|
තතියා |
ගච්ඡතා, ගච්ඡන්තෙන |
ගච්ඡන්තෙභි, ගච්ඡන්තෙහි |
|
චතුත්ථි |
ගච්ඡතො, ගච්ඡන්තස්ස |
ගච්ඡතං, ගච්ඡන්තානං |
|
පඤ්චමී |
ගච්ඡතා, ගච්ඡන්තම්හා, ගච්ඡන්තස්මා |
ගච්ඡන්තෙභි, ගච්ඡන්තෙහි |
|
ඡට්ඨි |
ගච්ඡතො, ගච්ඡන්තස්ස |
ගච්ඡතං, ගච්ඡන්තානං |
|
සත්තමී |
ගච්ඡති, ගච්ඡන්තෙ, ගච්ඡන්තම්හි, ගච්ඡන්තස්මිං |
ගච්ඡන්තෙසු |
|
කරණ |
ගච්ඡතා, ගච්ඡන්තෙන |
ගච්ඡන්තෙභි, ගච්ඡන්තෙහි |
|
ආලපන |
(හෙ) ගච්ඡං, ගච්ඡ, ගච්ඡා |
(හෙ) ගච්ඡන්තො, ගච්ඡන්තා |
ඉත්‍ථිලිංගයෙහි
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
ගච්ඡන්තී (=යන්නී) |
ගච්ඡන්තී, ගච්ඡන්තියො (=යන්නියෝ) |
|
දුතියා |
ගච්ඡන්තිං (=යන්නිය) |
ගච්ඡන්තී, ගච්ඡන්තියො (=යන්නියන්) |
|
තතියා |
ගච්ඡන්තියා |
ගච්ඡන්තීභි, ගච්ඡන්තීහි |
|
චතුත්ථි |
ගච්ඡන්තියා |
ගච්ඡන්තීනං |
ආදි වශයෙන් කුමාරී ශබ්දය මෙන් වරනැගිය යුතු.
නපුංසකයෙහි
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
ගච්ඡං (=යන්නා) |
ගච්ඡන්තා, ගච්ඡන්තානි (=යන්නෝ) |
|
දුතියා |
ගච්ඡන්තං (=යන්නාහු) |
ගච්ඡන්තෙ, ගච්ඡන්තානි (=යන්නන්) |
|
තතියා |
ගච්ඡතා, ගච්ඡන්තෙන |
ගච්ඡන්තෙභි, ගච්ඡන්තෙහි |
ආදි වශයෙන් පුල්ලිංගයෙහි මෙන් වරනැගිය යුතු. ආලපන බහුවචනය
ගච්ඡන්තානි යි යෙදිය යුතු.
48. පුල්ලිංගයෙහි පඨමා ඒකවචනයට “යමින්, යන්නේය ” යන අර්ථ දෙකක් යෙදිය හැකිය. හේ මෙසේයි:-
ගච්ඡන්තො ගොණං හරති. (=යන්නා
ගොණෙකු ගෙනයයි.)
සො ගාමං ගච්ඡන්තො රොදති.මීටම “හෙතෙම ගමට යන්නේ හඬයි” කියා ද කියහැක.
සියලු මිශ්‍ර‍ක්‍රියා කිතකපදයන්ගේ මෙ වැනි යෙදුම් ඇති බව සැලකිය යුතුයි.
“නාරී භත්තං පචන්තී හසති” (=“ස්ත්‍රිය බත් පිසමින් සිනාසේ)” යි කීවිට “පිසමින්” යන අර්ථ ඇති “පචන්තී ” යන්න ඉත්‍ථිලිංගයෙන් යෙදේ. එහෙත් සිංහලෙහි “යමින්, පිසමින්” යනාදිය ලිඟු වශයෙන් වෙනස් කිරීමට ආකාරයක් නැත්තේය.
ගච්ඡන්ත - ශබ්දය හා සමානලෙස වරනැගෙන අන්‍ය මිශ්‍ර‍ක්‍රියා කිතකපදවලින් සමහරක්:-
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
පචන්ත |
පිසන |
සයන්ත |
නිදන |
|
|
කරොන්ත |
කරන |
විහරන්ත |
වසන |
|
|
ධාවන්ත |
දුවන |
සුණන්ත |
අසන |
|
|
නහායන්ත |
නාන |
පස්සන්ත |
බලන |
|
|
පිවන්ත |
බොන |
හරන්ත |
ගෙනයන |
|
|
හසන්ත |
සිනාසෙන |
රොදන්ත |
හඬන |
|
|
නිසීදන්ත |
හිඳින |
වික්කිණන්ත |
විකුණන |
|
|
තිට්ඨන්ත |
සිටින |
කිණන්ත |
මිළදී ගන්න |
|
|
දදන්ත |
දෙන |
ආහිණ්ඩන්ත |
ඇවිදින |
|
|
භුඤ්ජන්ත |
අනුභවකරන |
චරන්ත |
හැසිරෙන |
මොවුහු ගච්ඡන්ත මෙන් තුන් ලිඟුවෙහි වරනැගෙත්. ඉත්‍ථිලිංගයේදී පචන්තී, කරොන්තී ආදි වශයෙන් ඊකාරාන්ත වෙත්.
මේ සියලු ශබ්දයන්ගේ
ගච්ඡමාන
පචමාන
තිට්ඨමාන
රොදමාන
භුඤ්ජමාන
දදමාන
ආදී මාන යන්නෙන් යුත් රූප ද ඇත්තාහ.
ඒ මාන යන්නෙන් අවසන්වන ශබ්ද පුල්ලිංගයෙහි පුරිස ශබ්දය මෙන්
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
ගච්ඡමානො |
ගච්ඡමානා |
ආදි වශයෙන් ද
ඉත්‍ථිලිඞ්ගයේ දී වනිතා - ශබ්දය මෙන්
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
ගච්ඡමානා |
ගච්ඡමානා, ගච්ඡමානායො |
ආදී වශයෙන් ද
නපුංසකලිඞ්ගයේ දී
|
විභක්තිය |
එකවචන |
බහුවචන |
|
පඨමා |
ගච්ඡමානං |
ගච්ඡමානා, ගච්ඡමානානි |
ආදී වශයෙන් චිත්ත -
ශබ්දය මෙන් ද වරනැගෙත්, න්ත යන්නෙන් අවසන් වුවත් මාන - යන්නෙන් අවසන්
වුවත් අර්ථයන්ගේ වෙනසක් නැත.
49. මේ කිතකපදයන් අන්‍ය
නාමයන් හා යෙදෙන සැටි මෙසේයි:-
පුල්ලිංගයෙහි
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
තිට්ඨං ගොණො |
(=සිටින හෝ සිටින්නා වූ ගොනා) |
|
තිට්ඨන්තා ගොණා |
(=සිටින ගොන්නු) |
|
තිට්ඨන්තං ගොණං |
(=සිටින ගොනා) |
|
තිට්ඨතා ගොණෙන |
(=සිටින ගොනා විසින්) |
|
තිට්ඨන්තෙභි ගොණෙභි |
(=සිටින ගොනුන් විසින්) |
|
තිට්ඨතො ගොණස්ස |
(=සිටින ගොනාට හෝ ගොනාගේ) |
|
තිට්ඨතා ගොණා |
(=සිටින ගොනා කෙරෙන්) |
|
තිට්ඨතං ගොණානං |
(=සිටින ගොනුන්ගේ) |
|
තිට්ඨති ගොණෙ |
(සිටින ගොනා කෙරෙහි) |
ඉත්‍ථිලිංගයෙහි
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
නිසීදන්තී නාරී |
(=හින්නාවූ ස්ත්‍රී) |
|
නිසීදන්තිං නාරිං |
(=හින්නා වූ ස්ත්‍රිය) |
|
නිසීදන්තියා නාරියා |
(=හිඳින ස්ත්‍රිය විසින්) |
|
නිසීදන්තීනං නාරීනං |
(=හිඳින ස්ත්‍රීන්ට හෝ ස්ත්‍රීන්ගේ) |
|
නිසීදන්තියං නාරියං |
(=හිඳින ස්ත්‍රිය කෙරෙහි) |
නපුංසක ලිංගයෙහි
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
විහරන්තං කුලං |
(=වාසය කරන හෝ වසන කුලය) |
|
විහරන්තානි කුලානි |
(=වසන කුලයෝ) |
|
විහරතා කුලෙන |
(=වසන කුලය විසින්) |
|
විහරතො කුලස්ස |
(=වසන කුලයට) |
ඉතිරි විභක්තීන්හි ද වචනයන්හි ද යොදන සැටි මේ අනුව තේරුම් ගත යුතුයි.
සිංහලට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
50. නාමවිශේෂණ (පද)
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
මහන්ත |
මහත් |
සෙත |
සුදු |
|
|
ඛුද්දක |
කුඩා |
නීල |
නිල් |
|
|
දීඝ |
දික් |
රත්ත |
රතු |
|
|
රස්ස |
කොට, ලුහුඬු |
කාල |
කළු |
|
|
උච්ච |
උස්, උසස් |
පීත |
කසාවන් |
|
|
නීච |
පහත්, මිටි |
උත්තාන |
නොගැඹුරු |
|
|
මජ්ඣිම |
මධ්‍යම |
ගම්භීර |
ගැඹුරු |
|
|
බහු |
බොහෝ |
ඛර |
කර්කශ |
|
|
අප්පක |
අල්ප, (අඩු)වූ, ටික වූ |
මුදු |
මෘදු |
|
|
ආම |
අමු |
සුරූප |
මනා රූ ඇති |
|
|
පක්ක |
ඉදුණු, පැසුණු |
විරූප |
මනා රූ නැති |
|
|
බාල, දහර |
වයසින් අඩු |
සුවණ්ණ |
මනා පැහැ ඇති |
|
|
තනු |
තුනී වූ |
මහල්ලක |
මහලු |
|
|
සමීප |
ළං වූ |
දුබ්බණ්ණ |
මනා පැහැ නැති |
|
|
විත්‍ථත |
පතළා වූ, පළල් වූ |
ඝන |
ඝන වූ |
|
|
දූර |
දුර වූ |
|
|
‘සෙතො ගොණො ’ (=සුදු ගොනා) යි
කී කල්හි සෙතො යන්නෙන් ගොනාගේ විශේෂයක් දක්වනු ලැබේ. (වෙන පදයක්
නැතිව) ‘ගොනා’ යි කී විට සුදු
ගොනෙක්, රතු ගොනෙක්, තර ගොනෙක් යනාදි විශේෂයක් නැතිව සාමාන්‍යයෙන්
ගොනෙක් අදහස් කරනු ලැබේ. ‘සුදු ගොනා’
හෝ ‘රතු ගොනා’ යි කී කල්හි
පිළිවෙලින් සුදුපැහැ ඇති ගොනෙක් ද, රතුපැහැ ඇති ගොනෙක්ද අදහස් කරනු
ලැබේ. ඉතිරි ගොනුන් අදහස් නොකරනු ලැබේ. එබැවින් ‘සෙතො’ යන පදය ‘ගොණො’ යන පදයාගේ විශේෂණයකි. විශේෂය
(වෙනස) කරන්නා විශේෂණ නම් වේ.
විශේෂණය හෙවත් වෙනස් කිරීම ලබන්නාවූ ‘ගොණො’ යන්න විශේෂ්‍ය නම් වේ.
51.ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙහි ගුණවචන හෙවත් විශේෂණපද (Adjectives) වලට විභක්ති
යෙදීමක් නැත: හැම ලිඞ්ගයේදී ම හැම විභක්තියේදී ම නිපාතපද මෙන් වෙනස්
නොවී සිටිත්. නමුත් පාලි භාෂාවෙහි විශේෂණපදය විශේෂ්‍ය
පදයාගේ ලිඞ්ගය ද විභක්තිය ද සංඛ්‍යාව ද ගනී. “සෙතො ගොණො” යන තැන ‘සෙතො’ යන විශේෂණ පදය ‘ගොණො’ යන පදයෙහි වූ පුල්ලිඞ්ගය ද
පඨමා විභක්තිය ද ඒකවචනය ද ගෙන සිටී.
විශේෂ්‍ය පදය ‘ගොණා’ යි බහු වචනයෙන් සිටියේ නම් විශේෂණය ද ‘සෙතා’ යි පඨමා බහුවචනය ගනී. විශේෂණය ලබන්නී ස්ත්‍රියක් වීනම් විශේෂණය ඒ ලිඞ්ගය ගනී. ‘සෙතා ගාවී’ = ‘සුදු ගවදෙන’ යනු උදාහරණයයි. විශේෂ්‍යය නපුංසක ලිඞ්ගයෙහි වීනම් විශේෂණය ද ඒ ලිඞ්ගය ගනී. “සෙතං වත්‍ථං” = “සුදු වස්ත්‍ර‍ය” යනු උදාහරණයයි. (මේ සමානාධිකරණයයි.)
52. ‘ගච්ඡන්ත -
පචන්ත - ගච්ඡමාන’ ආදී අන්ත - මාන - ප්‍ර‍ත්‍යාන්ත
කිතකපදයන්ද විශේෂණ පද වශයෙන් තුන් ලිඟුවෙහි යෙදෙන බව කියන ලදී. බොහෝ
සර්‍වනාමයෝ ද සංඛ්‍යානාම ද
අන්‍ය පදයන්ට විශේෂණ වෙති.
53. මය්හං ගොණො
(=මගේ ගොනා) බ්‍රාහ්මණස්ස පුත්තො
(=බ්‍රාහ්මණයාගේ පුත්රයා) යි කී කල්හි ගොනා ද පුත්රයා ද
අන්‍යයන්ගේ ගොනුන්ගෙන් ද පුත්‍ර‍යන්ගෙන් ද වෙන් කරනු ලබන බැවින් “මය්හං, බ්‍රාහ්මණස්ස” යන පද දෙක
පිළිවෙලින් “ගොණො - පුත්තො” යන පද දෙකට විශේෂණ වේ. මෙසේ භින්නාධිකරණයෙන් සිටි කල්හි විශේෂණය
විශේෂ්‍ය පදයාගේ ලිඞ්ගය ද විභක්තිය ද සංඛ්‍යාව (වචනය) ද නොගනී .
පහත පෙනෙන වාක්‍යයන් සිංහලට නගා විශේෂණ පද පෙන්විය යුතු:-
සංලක්‍ෂ්‍යය: මාලී -
ආදි ඊකාරාන්ත පදයන් ස්ත්‍රීලිංගික විශේෂණ බවට පැමිණෙන විට ඉනී - ප්‍ර‍ත්‍යයක් ගෙන “මාලිනී, සාමිනී” ආදි වශයෙන් සිටිත්.
මහල්ලක - ආදි පදයන් ස්ත්‍රී ලිංගික වනවිට “මහල්ලිකා,
ඛුද්දිකා” ආදී වශයෙන් සිටිත්.
පාලියට නැගියයුතු:
.
|
පාලි වචනය |
ඉලක්කම |
පාලි වචනය |
ඉලක්කම |
|
|
එක |
1 |
තෙළස, තෙරස |
13 |
|
|
ද්වි |
2 |
චුද්දස, චතුද්දස |
14 |
|
|
ති |
3 |
පණ්ණරස, පඤ්චදස |
15 |
|
|
චතු |
4 |
සොළස |
16 |
|
|
පඤ්ච |
5 |
සත්තරස, සත්තදස |
17 |
|
|
ඡ |
6 |
අට්ඨාරස, අට්ඨාදස |
18 |
|
|
සත්ත |
7 |
එකූනවීසති |
19 |
|
|
අට්ඨ |
8 |
වීසති |
20 |
|
|
නව |
9 |
එකවීසති |
21 |
|
|
දස |
10 |
ද්වෙවීසති, බාවීසති |
22 |
|
|
එකාදස |
11 |
තෙවීසති |
23 |
|
|
ද්වාදස |
12 |
චතුවීසති |
24 |
|
|
පඤ්චවීසති |
25 |
සට්ඨි |
60 |
|
|
ඡබ්බීසති |
26 |
ද්වෙසට්ඨි, ද්වාසට්ඨි, ද්විසට්ඨි |
62 |
|
|
සත්තවීසති |
27 |
|||
|
අට්ඨවීසති |
28 |
එකූනසත්තති |
69 |
|
|
එකූනතිංසති |
29 |
සත්තති |
70 |
|
|
තිංසති |
30 |
ද්වෙසත්තති, |
|
|
|
එකතිංසති |
31 |
ද්විසත්තති, ද්වාසත්තති |
72 |
|
|
ද්වත්තිංසති, බත්තිංසති |
32 |
එකූනාසීති |
79 |
|
|
තෙත්තිංසති |
33 |
අසීති |
80 |
|
|
චතුත්තිංසති |
34 |
එකාසීති |
81 |
|
|
පඤ්චතිංසති |
35 |
ද්වෙඅසීති, ද්වාසීති, ද්වියාසීති |
82 |
|
|
ඡත්තිංසති |
36 |
|||
|
සත්තතිංසති |
37 |
එකූනනවුති |
89 |
|
|
අට්ඨතිංසති |
38 |
නවුති |
90 |
|
|
එකූනචත්තාළීසති |
39 |
ද්වෙනවුති, ද්වානවුති, ද්වීනවුති |
92 |
|
|
චත්තාළීසති |
40 |
|||
|
ද්වෙචත්තාළීසති, |
|
එකූනසතං |
99 |
|
|
ද්විචත්තාළීසති |
42 |
සතං |
100 |
|
|
එකූනපඤ්ඤාසති |
49 |
නවසතං |
900 |
|
|
පඤ්ඤාසති, පණ්ණාසති |
50 |
සහස්සං |
1000 |
|
|
ද්වෙපඤ්ඤාසති ද්වෙපණ්ණාසති ද්විපණ්ණාසති ද්විපඤ්ඤාසති |
52 |
දසසහස්සං, නහුතං |
10,000 |
|
|
සතසහස්සං, ලක්ඛං |
100,000 |
|||
|
දසලක්ඛං |
1000,000 |
|||
|
කොටි |
10,000,000 |
|||
|
එකූනසට්ඨි |
59 |
දසකොටි |
100,000,000 |
|
|
|
|
සතකොටි |
1000,000,000 |
55. මේ ශබ්දයන් අතුරෙන් එක - ති - චතු යන ශබ්ද තුන ලිඟුතුනෙහි වෙනස්ව වරනැගෙන බැවින් සර්‍වනාමවලට ඇතුළත්කොට තිබේ. එක ශබ්දය සංඛ්‍යාවෙහි වැටෙනවිට එක් දෙයක් හෝ එක් සත්‍වයකු ගැන යෙදෙන බැවින් හැම විභක්තීන්හි ඒකවචනවල පමණක් වරනැගේ. එක්තරා, අසමාන, අසහාය යන අර්‍ථයන්හි වැටෙනවිට බහුවචනයන්හි ද යෙදේ. එය තුන් ලිඟුවෙහි සර්‍වනාම ‘ය’ ශබ්දය මෙන් වරනැගිය යුතු.
ද්වි ශබ්දය පටන් අට්ඨාරස - ශබ්දය අවසන්කොට ඇති ශබ්දයෝ බහුවචනයෙහි පමණක් වෙති.
56. ද්වි - ශබ්දය ද සර්‍වනාමවලට ඇතුළත්කොට දක්වා තිබෙන නමුත් එය ලිඟු තුනෙහිම වරනැගේ.
|
විභක්තිය |
බහුවචන |
|
පඨමා |
ද්වෙ, දුවෙ (දෙදෙන) |
|
දුතියා |
ද්වෙ, දුවෙ (දෙදෙන) |
|
තතියා |
ද්වීභි, ද්වීහි (දෙදෙන විසින්) |
|
චතුත්ථි |
ද්වින්නං |
|
පඤ්චමී |
ද්වීභි, ද්වීහි |
|
ඡට්ඨි |
ද්වින්නං |
|
සත්තමී |
ද්වීසු |
57. ති - ශබ්දය
|
විභක්තිය |
පුල්ලිඞ්ග බහුවචන |
ඉත්‍ථිලිඞ්ග බහුවචන |
නපුංසකලිඞ්ග බහුවචන |
|
පඨමා |
තයො (=තිදෙන) |
තිස්සො (=තිදෙන) |
තීණි (=තිදෙන) |
|
දුතියා |
තයො |
තිස්සො |
තීණි |
|
තතියා |
තීභි, තීහි |
තීභි, තීහි |
තීභි, තීහි |
|
චතුත්ථි |
තිණ්ණං, තිණ්ණන්නං |
තිස්සන්නං |
තිණ්ණං, තිණ්ණන්නං |
|
පඤ්චමී |
තීභි, තීහි |
තීභි, තීහි |
තීභි, තීහි |
|
ඡට්ඨි |
තිණ්ණං, තිණ්ණන්නං |
තිස්සන්නං |
තිණ්ණං, තිණ්ණන්නං |
|
සත්තමී |
තීසු |
තීසු |
තීසු |
58. චතු - ශබ්දය
|
විභක්තිය |
පුල්ලිඞ්ග බහුවචන |
ඉත්‍ථිලිඞ්ග බහුවචන |
නපුංසකලිඞ්ග බහුවචන |
|
පඨමා |
චත්තාරො, චතුරො (=සතරදෙන) |
චතස්සො (=සතරදෙන) |
චත්තාරි (=සතරදෙන) |
|
දුතියා |
චත්තාරො, චතුරො |
චතස්සො |
චත්තාරි |
|
තතියා |
චතූභි, චතූහි |
චතූභි, චතූහි |
චතූභි, චතූහි |
|
චතුත්ථි |
චතුන්නං |
චතස්සන්නං |
චතුන්නං |
|
පඤ්චමී |
චතූභි, චතූහි |
චතූභි, චතූහි |
චතූභි, චතූහි |
|
ඡට්ඨි |
චතුන්නං |
චතස්සන්නං |
චතුන්නං |
|
සත්තමී |
චතූසු |
චතූසු |
චතූසු |
59. පඤ්ච ශබ්දය
ලිඟු තුනෙහිම සමානයි
|
විභක්තිය |
බහුවචන |
|
පඨමා |
පඤ්ච |
|
දුතියා |
පඤ්ච |
|
තතියා |
පඤ්චභි, පඤ්චහි |
|
චතුත්ථි |
පඤ්චන්නං |
|
පඤ්චමී |
පඤ්චභි, පඤ්චහි |
|
ඡට්ඨි |
පඤ්චන්නං |
|
සත්තමී |
පඤ්චසු |
60. ඡ - ශබ්දය පටන් අට්ඨාරස ශබ්දය අවසන්කොට ඇති ශබ්දයෝ පඤ්ච - ශබ්දය මෙන් වරනැගෙත්. පඨමා - දුතියා දෙක්හි ‘පඤ්ච - ඡ’ යනාදි වශයෙන් අකාරාන්තව සිටීම ද ඉතිරි විභක්ති වලදීත් මුල් ශබ්දය වෙනස්නොවී (පඤ්චෙභි, පඤ්චෙසු) යනාදි ආකාරයට නොපැමිණ සිටීම ද මේ සංඛ්‍යා ශබ්දයන්ට විශේෂ වූ ආකාරයකි. එබැවින් ‘පඤ්ච’ ශබ්දය පටන් ඇති ශබ්දයෝ - සර්‍ව නාමවලට ඇතුළත් නොකරන ලදහ.
61. එකූනවීසති ශබ්දය පටන් අට්ඨනවුති - ශබ්දය
අවසන් කොට ඇති ශබ්දයෝ ස්ත්‍රීලිංග
ඒකවචනයෙහි වෙති. ඉකාරාන්ත වූ මේ ශබ්දයෝ ‘භූමි’ ශබ්දයේ ඒකවචන මෙන් වරනැගෙත්. ‘තිංසා - චත්තාළීසා - පඤ්ඤාසා’ යි මේ
ශබ්ද තුන ආකාරාන්තව ද සිටී. එවිට වනිතා ශබ්දයේ ඒකවචන මෙන් වරනැගිය
යුතු.
‘එකූනසත’ - ශබ්දයේ පටන් ‘ලක්ඛ’ - ශබ්දය දක්වා නපුංසක ඒකවචනයෙහි වෙත්. “කොටි” - ශබ්දය ස්ත්‍රීලිංග ඒකවචනාන්තයි.
62. වීසති ශබ්දයෙන් මත්තෙහි වූ සංඛ්‍යා
ශබ්දයෝ වෙන් වෙන් වූ කොටස් ප්‍ර‍කාශ කරන කල්හි බහුවචනයෙහි ද යෙදෙත්:-
ද්වෙ වීසතියො
= විස්සේ කොටස් දෙකක්
තීනි සතානි = සීයේ කොටස් තුනක්
චත්තාරි සහස්සානි = දාහේ කොටස් හතරක්
යන මොහු උදාහරණ වෙති.
සිංහලට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
පහත පෙනෙන වාක්‍යයන්හි අඩුතැන් සංඛ්‍යාවන් යෙදීමෙන් පිරවියයුතු:-
63. ක්‍ර‍මසංඛ්‍යා
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
පඨම |
පළමුවෙනි |
දසම |
දසවෙනි |
|
|
දුතිය |
දෙවෙනි |
එකාදසම |
එකොළොස්වෙනි |
|
|
තතිය |
තුන්වෙනි |
වීසතිම |
විසිවෙනි |
|
|
චතුත්‍ථ |
සතරවෙනි |
තිංසතිම |
තිස්වෙනි |
|
|
පඤ්චම |
පස්වෙනි |
චත්තාළීසතිම |
හතලිස්වෙනි |
|
|
ඡට්ඨ |
සවෙනි |
සත්තතිම |
සැත්තෑවෙනි |
|
|
සත්තම |
සත්වෙනි |
අසීතිම |
අසූවෙනි |
|
|
අට්ඨම |
අටවෙනි |
නවුතිම |
අනූවෙනි |
|
|
නවම |
නවවෙනි |
සතම |
සියවෙනි |
මේ ආදීහු තද්ධිතපද වෙති; තුන්ලිඟුවෙහි ම යෙදත්. පුල්ලිංග -
නපුංසකලිංගයන්හි අකාරාන්තව ද ඉත්‍ථිලිංගයෙහි ‘පඨමා
දුතියා’ ආදි වශයෙන් ඇතැම් පදයෝ ආකාරාන්තව ද ‘චතුත්ථි පඤ්චමී’ යනාදි වශයෙන්
ඇතැම් පදයෝ ඊකාරාන්තව ද
සිටිත්. ම යන්න අන්තයෙහි ඇති
ශබ්දයෝ ඉත්‍ථිලිංගයේදී සත්තමා,
සත්තමී යනාදී වශයෙන්
දෙයාකාරයෙන් ම සිටිත්.
‘දාරකො සුඛං සයති’ (=ළමයා සැපසේ නිදයි.) කී කල්හි ‘සුඛං’ යන පදයෙන් නිදීමේ විශේෂයක් ප්‍ර‍කාශ කරනු ලැබේ. එබැවින් ‘සුඛං’ යන්න ක්‍රියාවිශේෂණයකි.
ක්‍රියාවිශේෂණ සියල්ල නපුංසකලිංගයෙහි දුතියා ඒක වචනයෙහි වේයයි පාලිව්‍යාකරණයන්හි දක්වා තිබේ. ඇතැම් නිපාතපද ද ක්‍රියාවිශේෂණ වශයෙන් යෙදෙන බව පෙනේ. ඛිප්පං (=වහා) සනිකං (=හෙමින්) යන මේවා නපුංසක ඒකවචන මෙන් පෙනෙතත් නිපාතපද වෙති.
‘සහසා’ (=වහා), ‘පච්ඡතො’ (=පස්සෙන්), ‘පුරතො’ (=ඉදිරියෙන්), ‘පච්ඡා’ (=පසුව), ‘විසුං’ (=වෙන්ව) යන මේ නිපාතයන් ද
ක්‍රියාවන් සමග යෙදෙන බැවින් යට කී ඒකවචන ලක්‍ෂණය නැතත්
ක්‍රියාවිශේෂණයයි කියයුතුය.
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
සාධුකං |
මනාකොට |
අභිණ්හං |
නිතර |
|
|
සීඝං |
වහා |
සමං |
සම ලෙස |
|
|
දුක්ඛං |
දුකසේ |
විසමං |
විසම ලෙස |
|
|
සනිකං |
සෙමින් |
විසුං |
වෙන්ව |
|
|
ද්වික්ඛත්තුං |
දෙවරක් |
එවං |
මෙසේ |
|
|
එකධා |
එක් ආකාරයකින් |
|
|
සිංහලට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
සිංහලට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:
65. කාරක විස්තරය
“පුරිසො රුක්ඛං ඡින්‍දති” (=මිනිසා ගස කපයි) කීකල්හි ‘පුරිසො’ යන්න සිඳීමේ ක්‍රියාව කරන්නා බැවින් කර්තෘ (=කත්තු) නම් වේ. ‘රුක්ඛං’ යන්න සිඳීම ලබන බැවින් කර්ම (කම්ම) නම් වේ. ‘ඡින්‍දති’ යනු පුරුෂයාගේ ක්‍රියාවයි .
මේ කර්තෘ කර්‍මාදීන්ට ‘කාරක’
යන නමක් ඇත්තේයි. ඒ වචනයේ අර්ථය නම්:- ‘ක්‍රියාව
සම්පාදනය කරන්නා’ යනුයි. ඒ අර්‍ථයෙන් ප්‍ර‍ධාන වශයෙන්
ගැනෙන්නේ කර්තෘ හෙවත්
(1) කර්තෘ කාරකයයි.
අප්‍ර‍ධාන වශයෙන්
(2) කර්‍මකාරක
(3) කරණකාරක
(4) සම්ප්‍ර‍දානකාරක
(5) අපාදානකාරක
(6) ආධාරකාරක යන පද පස ද ගනු
ලැබේ.
මෙහි (1) ක්‍රියාව කරන්නා කර්‍තෘකාරකයෙහි වැටේ. පඨමා විභක්තිය ද තතියා විභක්තිය ද මේ සඳහා යෙදිය හැකියි. කර්තෘ පඨමාවෙන් සිටි කල ‘උක්තකර්‍තෘ’ යයි කියනු ලැබේ. තතියාවෙන් සිටිවිට ‘අනුක්තකර්‍තෘ’ යයි කියනු ලැබේ.
(2) කරනු ලබන දෙය කර්මකාරකයෙහි වැටේ. දුතියා විභක්තිය ද පඨමා විභක්තිය ද මේ සඳහා යෙදිය හැකියි. කර්මය දුතියාවෙන් සිටි කල අනුක්තය යි ද පඨමාවෙන් සිටි කල උක්ත ය යි ද කියනු ලැබේ.
(3) යම් දෙයක් කරණකොටගෙන, යමක උපකාරයෙන් ක්‍රියාව කරනු ලැබේ ද, ඒ දේ කරණකාරකයෙහි වැටේ. (ඵරසුනා ඡින්‍දති) = ‘පොරවෙන් කපයි’ යන තැන ක්‍රියාව සම්පූර්‍ණ කිරීමට පොරොව උපකාර වේ. මේ සඳහා කරණ විභක්තිය යෙදිය යුතුයි.
(4) යමෙකුට දෙනු ලැබේ ද, කැමතිවනු ලැබේ ද, ඒ දෙනු ලබන්නා හෝ කැමතිවනු ලබන්නා සම්ප්‍ර‍දානකාරකයෙහි වැටේ. (භික්ඛූනං චීවරානි දෙන්ති = භික්‍ෂූන්ට සිවුරු දෙත්, යන තැන දීම ලබන්නේ භික්ෂූහුයි. එබැවින් ‘භික්ඛූනං’ යන්න සම්ප්‍ර‍දාන කාරකයෙහි වේ.) මේ සඳහා චතුත්ථි විභක්තිය යෙදියයුතු.
(5) යමක් කෙරෙන් වෙන් වේද, භයවේ ද ඒ දේ හෝ පුද්ගලයා අපාදාන කාරකයෙහි වැටේ. ‘ඵලං රුක්ඛම්හා පතති’ යන තැන වෙන්වීමයි. ‘දාරකා සීහම්හා භායන්ති’ යන තැන භයවීමයි. මේ සඳහා පඤ්චමී විභක්තිය යෙදියයුතු.
(6) යම් දෙයක් ක්‍රියාවගේ පිහිටා සිටීමට ආධාරවේ ද ඒ දෙය ආධාරකාරකයෙහි වැටේ. (‘මනුස්සො භූමියං තිට්ඨති’) යන තැන ‘භූමියං’ යන්න මනුෂ්‍යයාගේ සිටීමට ආධාර වේ. මේ සඳහා සත්තමී විභක්තිය යෙදියයුතු.
‘පුරිසො ගාමා නික්ඛමිත්‍වා අටවියං ඨත්‍වා හත්‍ථෙසු ඵරසුං ආදාය
රුක්ඛං ඡින්‍දති’ (=පුරුෂයා ගමින් නික්ම වනයෙහි සිට අත්වලින්
පොරව ගෙන ගස කපයි) යන වාක්‍යයෙහි:
|
පාලි වචනය |
කාරකය |
|
පුරිසො |
කර්‍තෘකාරකයෙහියි. |
|
ඵරසුං, රුක්ඛං |
කර්‍මකාරකයෙහියි. |
|
හත්ථෙහි |
කරණකාරකයෙහියි. |
|
ගාමා |
අපාදානකාරකයෙහියි. |
|
අටවියං |
ආධාරකාරකයෙහියි. |
“සො භික්ඛූ ගෙහෙ නිසීදාපෙත්වා තෙසං චීවරානි දත්වා ගෙහා නික්ඛමිත්‍වා රථෙන නගරං අගමාසි” (=හෙතෙම භික්ෂූන් ගෙහි හිඳුවා උන්වහන්සේලාට සිවුරු දී ගෙයින් පිටත්ව රථයෙන් නුවරට ගියේය) යන වාක්‍යයෙහි:
|
පාලි වචනය |
කාරකය |
|
‘සො’ |
කර්‍තෘකාරකයෙහියි |
|
භික්ඛූ, චීවරානි, නගරං |
කර්‍මකාරකයෙහියි. |
|
‘රථෙන’ |
කරණකාරකයෙහියි. |
|
‘තෙසං’ |
සම්ප්‍ර‍දානකාරකයෙහියි. |
|
‘ගෙහා’ |
අපාදානකාරකයෙහියි. |
|
‘ගෙහෙ’ |
ආධාරකාරකයෙහියි. |
ඉතිරිපද පූර්වක්රියා ද අවසාන ක්‍රියාව ද වෙති.
මේ වාක්‍යයන්හි කර්තෘ කර්ම - ක්‍රියා දැක්විය යුතු:
පහත පෙනෙන වාක්‍ය කර්‍තෘපද යොදා පිරවිය යුතු:-
66. යම්කිසි වාක්‍යයක කර්තෘ ඒකවචනයෙන් සිටී නම් ක්‍රියාව ද ඒකවචනයෙන් සිටියයුතු: කර්‍තෘපදය බහුවචනයෙන් සිටී නම් ක්‍රියාව ද බහුවචන වියයුතු: ඒ දෙතැන්හි කර්මය ඒකවචනයෙන් හෝ බහුවචනයෙන් සිටීමට බාධාවෙක් නැත.
67. කර්තෘ හා
සම්බන්ධ වූ වි ශේෂණ පදයක්
වේ නම් එය කර්‍තෘපදය හා ලිඞ්ගයෙන් ද විභක්තියෙන් ද වචනයෙන් ද
සමාන විය යුතුය. කර්‍මයට අයිති විශේෂණයක් වේ නම් එය කර්‍මපදයේ
ලිඞ්ග විභක්ති වචනවලින් යුක්ත වියයුතු. ක්‍රියා
විශේෂණය බොහෝසේ නපුංසකලිඟු
ඒකවචනයෙන් සිටී. එය නිපාතයක් ද විය හැක. (51, 52, 54 යන අංකයන් ද
බැලියයුතු.)
උදාහරණ:
1. “පුරිසො රුක්ඛං ඡින්‍දති” යන තැන කර්‍තෘපදයත් ක්‍රියා පදයත් ඒකවචනයෙන් සිටිත්. කර්‍තෘපදය “පුරිසා” වී නම් ක්‍රියාව ද “ඡින්‍දන්ති” යි බහුවචනයෙන් සිටිය යුතුය. නමුත් “පුරිසො රුක්ඛෙ ඡින්‍දති” යි හෝ “පුරිසා රුක්ඛං ඡින්‍දන්ති” යි හෝ කර්මය කැමති සංඛ්‍යාවකින් [31] යෙදිය හැකිය.
2. බලවා පුරිසො මහන්තං රුක්ඛං ඵරසුනා සනිකං ඡින්‍දති යන තැන “බලවා” යන්න පුරුෂයාගේ විශේෂණයක් බැවින් පුල්ලිංගයෙන් ද ඒකවචනයෙන් හා ප්රථමා විභක්තියෙන් ද සිටී; “මහන්තං” යන්න වෘක්‍ෂයාගේ විශේෂණයක් බැවින් කර්‍මයට අයත් ලිංග විභක්ති සංඛ්‍යාවන් ගනී. “සනිකං” යන්න ක්‍රියාව කරන ආකාරය දක්වන බැවින් ක්‍රියාවිශේෂණයයි. “එරසුනා” (=පොරොවෙන්) යන්න ක්‍රියානිෂ්පාදනයට උපකාර වූ දෙයක් දක්වයි; එය ක්‍රියාවිස්තාරයෙහි ඇතුළත් කළයුතුය.
(22 වැනි අභ්‍යාසය බැලීමෙන් විශේෂණපදයන් කර්තෘ - කර්‍මයන්ගේ ලිංග - විභක්ති - සංඛ්‍යා ගෙන තිබෙන ආකාරය පැහැදිලි වේ.)
68. එක් කර්‍තෘපදයකට හෝ කර්‍මපදයකට විශේෂණපද
එකකට වැඩියෙන් යොදත හැකිය. එක් ක්‍රියාවකට සම්බන්ධවන විස්තාර පද ද
බොහෝ විය හැකිය.
“ධනවා බලවා පඤ්ඤවා පුරිසො මහන්තං දස්සනීයං ගෙහං කිණාති” යන වාක්‍යයෙහි ‘පුරිසො’ යන්නට විශේෂණ පද තුනක් ද ‘ගෙහං’ යන කර්‍මපදයට විශේෂණ දෙකක් ද වෙති.
පහත පෙනෙන වාක්‍යයන්හි කර්තෘ කර්‍මාදීන්ට විශේෂණ පද එක බැගින් හෝ ඊට වැඩි ගණනක් හෝ යෙදිය යුතු:-
සෙත - රත්තාදි ගුණනාම ද එක-ද්වි ආදි සංඛ්‍යානාම සර්‍ව නාම ද ක්‍ර‍ම සංඛ්‍යා ශබ්ද ද මිශ්‍ර‍ක්‍රියාපද ද ඡට්ඨි විභක්තියෙන් යුත් පද ද විශේෂණ වශයෙන් යෙදිය හැකි බව සැලකියයුතු:
“ගමෙන් පිටත කුඹුරෙහි ගොනා සිටියේය.”
යන වාක්‍යයෙහි මුල්පද තුන ම ක්‍රියාපද විස්තාරයට ඇතුළත් වෙති. (ක්‍රියාවිශේෂණ ක්‍රියාවිස්තාර දෙකේ මඳ වෙනසක් තිබේ. එය පසුව විස්තර වෙනවා ඇත.) එබැවින් වාක්‍යයක් විශාල කිරීමේදී කරණ - අවධි - ආධාර විභක්තිවලින් යුත් වචන ද යොදන්නට පුරුදු කළයුතු.
69. කර්‍තෘකාරකයෙහි කර්තෘ උක්ත වෙයි. එහි කර්තෘ ප්රථමා විභක්තියෙන් සිටී. කර්මය කර්ම විභක්තියෙන් හෙවත් දුතියාවෙන් සිටියි.
මීට ඉහතින් දක්වන ලද සියලු වාක්‍යයෝ කර්තෘ කාරකයෙහි ම වූ හ.
කර්මකාරකයෙහි කර්මය උක්ත වෙයි. එබැවින් එහි කර්මය ප්රථමා විභක්තියෙන් සිටී. කර්තෘ තෙම කර්තෘ විභක්තියෙන් හෙවත් තතියාවෙන් සිටී.
“දාසො ඔදනං පචති” යන කර්තෘකාරක වාක්‍යය කර්ම කාරකයට පෙරළුෑ විට දාසෙන ඔදනො පච්චති (=දාසයා විසින් බතතෙම පිසනු ලැබේ) යි සිටී. එහි ‘දාසෙන’ යන්න අනුක්ත කර්තෘ යි. ‘ඔදනො’ උක්තකර්‍මයයි. එය පඨමාවෙන් සිටී. ‘පච්චති’ යන්න කර්මකාරකයෙහි පඨම පුරිස - ඒකවචනයයි. කර්මකාරකයෙහි කර්මය ප්‍ර‍ධාන බැවින් කර්‍මපදයට අයත් සංඛ්‍යාව හෙවත් ඒක වචනය හෝ බහුවචනය ක්‍රියාවට ද ලැබේ. “දාසෙහි ඔදනො පච්චති” යි කර්‍තෘපදය බහුවචනයෙන් සිටියත් මෙහිදී ක්‍රියාව එය නො සලකා කර්‍මපදය බලාගෙන ඒකවචනයෙන් සිටී.
70. වර්තමාන කාලයෙහි පච - ධාතුවගේ රූප මෙසේයි:
|
පුරුෂය |
වචනය |
අනුක්ත කර්තෘ |
උක්ත කර්මය |
ක්‍රියාව |
|
පඨම පුරිස |
එක වචන |
(තෙන, තයා, මයා....) |
(සො ඔදනො) |
පච්චති |
|
බහු වචන |
(තෙන, තයා, මයා....) |
(තෙ ඔදනා) |
පච්චන්ති |
|
|
මජ්ඣිම පුරිස |
එක වචන |
(තෙන, තයා, මයා....) |
(ත්වං ඔදනො) |
පච්චසි |
|
බහු වචන |
(තෙන, තයා, මයා....) |
(තුම්හෙ ඔදනා) |
පච්චථ. |
|
|
උත්තම පුරිස |
එක වචන |
(තෙන, තයා, මයා....) |
(අහං ඔදනො) |
පච්චාමි |
|
බහු වචන |
(තෙන, තයා, මයා....) |
(මයං ඔදනා) |
පච්චාම. |
අර්ථ:-
|
පුරුෂය |
වචනය |
අනුක්ත කර්තෘ |
උක්ත කර්මය |
ක්‍රියාව |
|
පඨම පුරිස |
එක වචන |
(ඔහු විසින්, නුඹ විසින්, මා විසින්....) |
(ඒ බතතෙම) |
පිසනු ලැබේ. |
|
බහු වචන |
(ඔහු විසින්, නුඹ විසින්, මා විසින්....) |
(ඒ බත් තුමූ) |
පිසනු ලැබෙත්. |
|
|
මජ්ඣිම පුරිස |
එක වචන |
(ඔහු විසින්, නුඹ විසින්, මා විසින්....) |
(බත වූ තෝ) |
පිසනු ලැබෙහි. |
|
බහු වචන |
(ඔහු විසින්, නුඹ විසින්, මා විසින්....) |
(බත් වූ තොපි) |
පිසනු ලැබෙහු. |
|
|
උත්තම පුරිස |
එක වචන |
(ඔහු විසින්, නුඹ විසින්, මා විසින්....) |
(බත වූ මම) |
පිසනු ලැබෙමි. |
|
බහු වචන |
(ඔහු විසින්, නුඹ විසින්, මා විසින්....) |
(බත් වූ අපි) |
පිසනු ලැබෙමු. |
සංලක්‍ෂ්‍යය:
මෙහි ‘සො ඔදනො’ යනාදීහු කර්‍මපද වෙති. මේ ක්‍රියාපද සයට ම ‘දාසයා විසින්’ කියා හෝ ‘දාසයන් විසින්’ කියා හෝ ‘උඹ විසින්’ කියා හෝ ‘මා විසින්’ ‘අප විසින්’ ‘තොප විසින්’ කියා හෝ ‘අරක්කැමියන් විසින්’ කියා හෝ තතියාවෙහිවූ අන්කිසි වචනයක් හෝ කර්තෘ වශයෙන් යෙදිය හැක. කර්තෘ ඒකවචනයෙන් සිටියත් බහුවචනයෙන් සිටියත් පඨම පුරිසාදි කොයි පුරුෂයෙන් සිටියත් මෙහිදී ක්‍රියාව ඒ ගැන නොසලකා කර්‍මයාගේ ඒක-බහුවචනය ද පුරුෂය ද ගනී.
71. කර්‍මකාරක ක්‍රියා සම්පාදනය කරනු ලබන්නේ
ධාතුවටත් විභක්ති ප්‍ර‍ත්‍යයටත් අතරෙහි ය - ප්‍ර‍ත්‍යයක්
යෙදීමෙනි. ඒ ය - ප්‍ර‍ත්‍යය යෙදෙනවිට බොහෝසේ ඊට මුලින් ඊ
- කාරයක් ද යෙදේ.
මේ ය - ප්‍ර‍ත්‍යය නොයෙක්විට ධාත්‍වන්තයෙහි තිබෙන ව්‍යඤ්ජනය හා සමාන රූපයට පැමිණේ. ‘පච + ය + ති’ යි තිබුණු තැන ධාත්‍වන්ත අකාරය ලොප්වී ‘පච්‍යති’ යි සිටිවිට යකාරයට චකාරවීමෙන් පච්චති යි සෑදේ. එසේ පූර්‍වරූපයට නො පැමිණ පචීයති ආදී වශයෙන් ද පද සෑදෙති.
72. ය - ප්‍ර‍ත්‍යය විකාරයට නො
පැමිණ සෑදෙන කර්‍මකාරක පදයන්ට උදාහරණ මෙසේයි:-
ප පූර්ව හර ධාතුව
|
පුරුෂය |
වචනය |
අනුක්ත කර්තෘ |
උක්ත කර්මය |
ක්‍රියාව |
|
පඨම පුරිස |
එක වචන |
(චොරෙන) |
(සො) |
පහරීයති |
|
බහු වචන |
(චොරෙන) |
(තෙ) |
පහරීයන්ති |
|
|
මජ්ඣිම පුරිස |
එක වචන |
(චොරෙන) |
(ත්වං) |
පහරීයසි |
|
බහු වචන |
(චොරෙන) |
(තුම්හෙ) |
පහරීයථ |
|
|
උත්තම පුරිස |
එක වචන |
(චොරෙන) |
(අහං) |
පහරීයාමි |
|
බහු වචන |
(චොරෙන) |
(මයං) |
පහරීයාම |
අර්ථ:-
|
පුරුෂය |
වචනය |
අනුක්ත කර්තෘ |
උක්ත කර්මය |
ක්‍රියාව |
|
පඨම පුරිස |
එක වචන |
(සොරා විසින්) |
(හෙතෙම) |
ගසනු ලැබේ. |
|
බහු වචන |
(සොරා විසින්) |
(ඔවුහු) |
ගසනු ලැබෙත් |
|
|
මජ්ඣිම පුරිස |
එක වචන |
(සොරා විසින්) |
(තෝ) |
ගසනු ලැබෙහි |
|
බහු වචන |
(සොරා විසින්) |
(තෙපි) |
ගසනු ලැබෙහු |
|
|
උත්තම පුරිස |
එක වචන |
(සොරා විසින්) |
(මම) |
ගසනු ලැබෙමි |
|
බහු වචන |
(සොරා විසින්) |
(අපි) |
ගසනු ලැබෙමු |
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
කරීයති |
කරනු ලැබේ, සාදනු ලැබේ |
දීයති |
දෙනු ලැබේ |
|
|
කසීයති |
සීසානු ලැබේ |
මාරීයති |
මරනු ලැබේ |
|
|
ගණ්හීයති |
ගනු ලැබේ |
භාසීයති |
කියනු ලැබේ |
|
|
හරීයති |
ගෙනයනු ලැබේ |
ධොවීයති |
සෝදනු ලැබේ |
|
|
ආහරීයති |
ගෙනෙනු ලැබේ |
දෙසීයති |
දෙසනු ලැබේ |
|
|
කිණීයති |
මිළට ගනු ලැබේ |
වන්දීයති |
වඳිනු ලැබේ |
|
|
වික්කිණීයති |
විකුණනු ලැබේ |
රක්ඛීයති |
රකිනු ලැබ‍ෙ |
|
|
භුඤ්ජීයති |
අනුභවකරනු ලැබේ |
ආකඩ්ඪීයති |
අදිනු ලැබේ |
|
|
බන්ධීයති |
බඳිනු ලැබේ. |
|
|
මේ ආදීහු පහරීයති යන්න මෙන් වරනැගෙත්.
සිංහලට නැගියයුතු:-
පාලියට නැගියයුතු:-
කර්ම කාරකයෙහි ක්‍රියා පමණක් නොව නාම පද ද සිද්ධ වෙති. ඒවා කිතක පදයන්හි ඇතුළත් වෙති. ඒවා සිද්ධ වන ආකාරය දෙවෙනි පොතෙහි දැක්වේ. මෙහි උදාහරණ ස්වල්පයක් දක්වනු ලැබේ.
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
භුත්ත |
අනුභවකළ |
දට්ඨ |
ඩසිනලද |
|
|
පක්ක |
පිසනලද, පිසූ |
ඛාදිත |
කනලද |
|
|
වුත්ත |
කී, කියනලද |
හට |
ගෙනයනලද |
|
|
වන්‍දිත |
වඳිනලද |
ආහට |
ගෙනෙනලද |
|
|
පූජිත |
පුදනලද |
නීත |
ගෙනයනලද |
|
|
භින්න |
බිඳුණු, බිඳිනලද |
පහට |
ගසනලද, පහරදෙනලද |
|
|
සුත |
අසනලද, ඇසූ |
ඤාත |
දන්නාලද, දත් |
|
|
දින්න |
දෙනලද, දුන් |
ඡින්න |
කපනලද, කැපූ |
මේ දැක්වූ සියලු පද අතීතාර්‍ථයෙහි වෙති. වර්‍තමානාර්‍ථයෙහි කර්ම කාරකයෙහි සිද්ධපද නම්:-
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
භුඤ්ජියමාන |
අනුභව කරනු ලබන |
|
ආහරීයමාන |
ගෙනඑනු ලබන |
|
නීයමාන |
ගෙනයනු ලබන |
|
පහරියමාන |
පහරදෙනු ලබන |
|
වුච්චමාන |
කියනු ලබන |
|
පච්චමාන |
පිසනු ලබන |
|
වන්දියමාන |
වඳිනු ලබන |
|
දීයමාන |
දෙනු ලබන ආදියයි. |
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
වන්දිතබ්බ |
වැන්දයුතු |
කාතබ්බ |
කළයුතු |
|
|
පචිතබ්බ |
පිසියයුතු |
භුඤ්ජිතබ්බ |
අනුභව කළ යුතු |
|
|
දාතබ්බ |
දියයුතු |
හරිතබ්බ |
ගෙනයායුතු |
|
|
දෙසෙතබ්බ |
දෙසියයුතු |
ඡින්දිතබ්බ |
කැපියයුතු |
ආදිය කර්මකාරකයෙහි සිදු වූ කාලත්‍ර‍යම ප්‍ර‍කාශ කරන කිතක පදයෝයි.
සිංහලට නැගියයුතු:-
පාලියට නැගියයුතු:-
සංලක්‍ෂ්‍යය:
‘බුද්ධෙන ධම්මො දෙසිතො’
(බුදුන් විසින් ධර්මය දේශනා කරන ලදී.)
යන වාක්‍යය සම්පූර්‍ණ වාක්‍යයක් සේ පෙනෙතත් පරීක්‍ෂණය කරන්නකුට මෙහි ක්‍රියා පදයක් නැති බව පෙනේ. ‘දෙසිතො’ යන්න ක්‍රියාපදයක් නොව නාම පදයකි. එබැවින් මේ අඩුව පිරවීම සඳහා අප විසින් ‘දෙසිතො හොති’ (=දෙසන ලද්දේ වේ) ‘දෙසිතො අහොසි’ (=දෙසන ලද්දේ විය) යි ක්‍රියා පදයක් යෙදිය යුතුයි. නමුත් බොහෝ තැන්හි මේ ක්‍රියාපදය නො යොදා අතීතකාලික කිතකපදය පමණක් යොදන ලද වාක්‍යයෝ දක්නා ලැබෙත්. එ තැන්හි ක්‍රියාපද ආධ්‍යාහාර කොට (ගෙනැවිත් දමා) අර්ථ දතයුතුයි.
‘කරවයි, පිසවයි’ ආදියෙහි පෙනෙන අන්‍යයකු ලවා කරවීම කාරිත නම් වේ.
ධාතුවටත් විභක්ති ප්‍ර‍ත්‍යයටත් අතරෙහි එ - අය - ආපෙ - ආපය යන කොටස්වලින් එකක් යොදා ධාතුවේ මුලින්ම තිබෙන (බැඳි අකුරකට පූර්ව නො වූ) ස්වරයට වෘද්ධිකිරීමෙන් කාරිතපද සෑදිය යුතුය. ‘කරොති’ යන ශුද්ධක්‍රියාපදයෙන් කාරෙති, කාරයති, කාරාපෙති, කාරාපයති යි කාරිතපද සතරක් සෑදෙති, ඒ සතරෙන්ම “කරවයි” යන අර්ථය කියවේ.
තවත් උදාහරණ:-
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
පාචෙති |
පිසවයි |
දාපෙති |
දෙවයි |
|
|
නහාපෙති |
නාවයි |
ගණ්හාපෙති |
ගන්වයි |
|
|
භොජෙති |
අනුභව කරවයි |
ආහාරාපෙති |
ගෙන්වයි |
|
|
නිසීදාපෙති |
හිඳුවයි |
හරාපෙති |
ඉවත් කරවයි, ගෙණයන්නට සලස්වයි |
|
|
සයාපෙති |
නිදිකරවයි |
|
|
75. මේ පොතේ 13 වෙනි අංකයෙහි දැක්වූ පාලෙති ආදී චුරාදිගණික ක්‍රියාපද කාරෙති ආදි කාරිත පදයන්ට සමානව පෙනෙත්. එ - අය දෙක යෙදී තිබෙතත් ඒවා කාරිත නොවෙති. ඒ පදයන්ගේ කාරිතපද සෑදිය යුත්තේ ආපෙ, ආපය දෙක පමණක් යෙදීමෙනි.
උදාහරණ:-
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
චොරාපෙති, චොරාපයති |
සොරකම් කරවයි |
|
මාරාපෙති, මාරාපයති |
මරවයි |
|
දෙසාපෙති, දෙසාපයති |
දේශනා කරවයි |
|
පාතාපෙති, පාතාපයති |
හෙළවයි |
|
ඨපාපෙති, ඨපාපයති |
තබ්බවයි |
|
යොජාපෙති, යොජාපයති |
යොදවයි |
සිංහලට නැගියයුතු:
පාලියට නැගියයුතු:-
‘කෙරෙන්’ යන අර්ථය ප්‍ර‍කාශ කිරීම සඳහා බොහෝ ශබ්දයන් කෙරෙන් තො - ප්‍ර‍ත්‍යය යොදනු ලැබේ. පඤ්චමියගේ ඒකවචන බහුවචන දෙක්හිම එය යෙදේ. ඒ ප්‍ර‍ත්‍යයෙන් යුත් පද නිපාත සංඛ්‍යාවට වැටෙත්.
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
පුරිසතො |
පුරුෂයා කෙරෙන්, පුරුෂයන් කෙරෙන් |
|
රුක්ඛතො |
ගස හෝ ගස් කෙරෙන් |
|
ගාමතො |
ගමෙන් |
|
ගෙහතො |
ගෙයින් |
|
නගරතො |
නුවරින් |
|
මාතිතො |
මව කෙරෙන් |
|
චොරතො |
සොරා කෙරෙන් |
|
අග්ගිතො |
ගින්නෙන් |
|
සබ්බතො |
සියල්ල කෙරෙන් |
|
පිතිතො |
පියා කෙරෙන් |
77. කර්මකාරකයෙහි සිද්ධ වූ කිතකපද මින් පෙර දක්වන ලදහ. කර්තෘ කාරකයෙහි සිද්ධවන කිතක පද ද ඇත්තාහ. එයින් ස්වල්පයක් මෙහි දැක්වේ.
|
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
පාලි වචනය |
සිංහල තේරුම |
|
|
ගත |
ගිය; ගියාවූ |
ඨිත |
සිටි |
|
|
ආගත |
ආ; ආවාවූ |
නිසින්න |
හුන් |
|
|
මත |
මළාවූ |
වුත්‍ථ |
විසූ |
|
|
භූත |
වූ; සිදු වූ |
කුද්ධ |
කිපි, කිපුණු |
|
|
සුත්ත |
නිදාගත් |
තිණ්ණ |
එතර වූ |
|
|
ඔතිණ්ණ |
බැස්සා වූ |
ආරුළ්හ |
නැඟි; නැඟුණු |
|
|
නහාත |
නෑ; නෑවා වූ |
|
|
සිංහලට නැගියයුතු:-
පාලියට නැගියයුතු:-
පහත පෙනෙන වාක්‍ය කර්මකාරකයට පෙරළිය යුතු:-
INDEX
ලිඞ්ගාදිය ඇඳින්වීමට යෙදූ ලකුණු:
පු - පුල්ලිඞ්ග පූ. ක්‍රි. - පූර්වක්රියා
ඉ - ඉත්‍ථිලිඞ්ග ක්‍රි. වි. - ක්‍රියා විශේෂණ
න - නපුංසකලිඞ්ග නි. - නිපාත
3 - තුන්ලිඟු
අලිංගික ශබ්දවලට ද ක්‍රියාවලට ද කිසි ලකුණක් නො යොදන ලදී.
අකාසි = කෙළේය අට්ඨාරස = දහඅට 3.
අක්කොසති = ආක්‍රෝශ කරයි; අට්ඨාසි = සිටියේය
බැනවදී. අට්ඨි = ඇටය. න.
අක්ඛි = ඇස, න. අණ්ඩ = බිත්තරය. න.
අගච්ඡි = ගියේය. අතික්කමිතුං = ඉක්මවන්ට. නි.
අගමාසි = ගියේය. අතිථි = ආගන්තුකයා පු.
අගමි = ගියේය. අත්තනො = තමාගේ. පු.
අග්ගි = ගින්න පු. (අත්ත ශබ්ද)
අග්ගිතො = ගින්න කෙරෙන් නි. අත්‍ථි = ඇත්තේය; ඇත්තාහ. නි.
අඞ්ගුලි = ඇඟිල්ල ඉ.
අචරි = හැසුරුණේය. අථ = ඉක්බිති නි.
අච්චි = ගිනිදැල් ඉ. න. අථවා = නොහොත් නි.
අජ = එළුවා පු. අදදි = දුන්නේය.
අජ්ජ = අද. නි. අදාසි = දුන්නේය.
අඤ්ඤ = අනික්. 3. අද්ධා = ඒකාන්තයෙන්. නි.
අඤ්ඤතර = අප්‍ර‍කට; එක්තරා 3. අධර = යට; පහත් 3.
අටවි = වනය 3 අධිපති = අධිපතියා; ස්වාමියා;
අට්ඨ = අට 3 නායකයා. පු.
අට්ඨතිංසති = තිස්අට ඉ. අනුගච්ඡති = අනුවයේ; පසු
අට්ඨම = අටවෙනි 3. පස්සේ යයි.
අට්ඨවීසති = විසිඅට. ඉ. අන්තරා = අතරෙහි. නි.
අට්ඨාදස = අටළොස. 3. අන්තො = ඇතුළෙහි. නි.
අපගච්ඡති = ඉවත්වයේ.
අපර = අනික්; පසු; බටහිර. 3.
අපි = ද; ත්. නි.
අප්පක = ස්වල්පවූ; ටිකවූ. 3.
අභවි = විය; වූයේය.
අභිණ්හං = නිතර. ක්‍රි. වි.
අමත = නිවන; අමෘතය. න.
අම්බ = අඹ (ගස) පු.
අඹ (ගෙඩිය) න.
අම්බු = ජලය. න.
අම්මා = මව. ඉ.
අම්හාකං = අපේ; අපට.
අයං = මේතෙම; මෝතොමෝ
අරඤ්ඤ = වනය. න.
අරි = සතුරා. පු.
අලාත = ගිනිපෙනෙල්ල න.
අසනි = හෙනය. ඉ.
අසි = කඩුව පු.
අසීති = අසූව. ඉ.
අසීතිම = අසූවෙනි. 3.
අස්ස = අශ්වයා පු.
අස්ස = මොහුගේ; මොහුට.
අස්සා = මෑගේ; මෑට
අස්සු = කඳුලු න.
අහි = සර්පයා. පු.
අහං = මම.
ආකඩ්ඪති = අදී.
ආකඩ්ඪීයති = අදිනු ලැබේ.
ආකාස = අහස, පු.
ආඛු = මීයා. පු.
ආගච්ඡති = එයි.
ආගත = ආ; ආවාවූ 3
ආගමි = ආවේය
ආගන්ත්‍වා = අවුත් පූ. ක්‍රි.
ආගන්තුං = එන්ට නි.
ආදාය = ගෙන පූ. ක්‍රි.
ආනෙති = ගෙනඑයි.
ආනෙතුං = ගෙනෙන්ට නි.
ආනෙත්‍වා = ගෙනවුත් පූ. ක්‍රි.
ආනෙසි = ගෙනාවේය
ආපණ = කඩය; වෙළඳසැල පු.
ආම = එසේය; ඔව් නි.
ආම = අමු; නොපැසුණු 3
ආයු = ආයුෂය න.
ආයුධ = ආයුධය න.
ආරභි = පටන්ගත්තේය
ආරුය්හ = නැගී පූ. ක්‍රි.
ආරුහති = නගී
ආරුහිත්‍වා = නැගී පූ. ක්‍රි.
ආරූළ්හ = නැංගාවූ 3
ආලොක = එළය පු.
ආවාට = වළ පු.
ආහට = ගෙනෙනලද 3
ආහරති = ගෙන ඒ
ආහරාපෙති = ගෙන්වයි
ආහරි = ගෙනාවේය
අහරිතුං = ගෙනෙන්ට නි.
ආහරිත්‍වා = ගෙනවුත් පූ. ක්‍රි.
ආහරීයමාන = ගෙනෙනු ලබන 3
ආහරීයති = ගෙනෙනු ලැබේ.
ආහාර = ආහාරය පු.
ආහිණ්ඩති = ඇවිදී
ආහිණ්ඩන්ත = ඇවිදින; ඇවිදිමින් 3
ආහිණ්ඩිත්‍වා = ඇවිද පූ. ක්‍රි.
ඉච්ඡති = කැමතිවේ.
ඉතර = (දෙදෙනාගෙන්) අනික් 3
ඉතො = මෙතැනින්;
මෙතැන්
සිට. නි.
ඉත්‍ථි = ස්ත්‍රිය ඉ.
ඉදානි = දැන් නි.
ඉධ = මෙහි නි.
ඉම = මෙ 3
ඉමා = මෑලා
ඉමෙ = මොවුහු; මොවුන්
ඉමෙසං = මොවුන්ට; මොවුන්ගේ
ඉසි = සෘෂියා; තාපසයා පු.
උක්ඛිපිත්‍වා = ඔසවා පූ. ක්‍රි.
උග්ගණ්හාති = උගනී
උච්ච = උස් 3
උච්ඡු = උක් පු.
උට්ඨහති = නැගිටී
උට්ඨාපෙත්‍වා = නැගිටුවා පූ.ක්‍රි.
උට්ඨහිත්වා = නැගිට පූ. ක්‍රි.
උඩ්ඪෙති = පියාඹයි
උත්තර = උතුරු; උතුම් 3
උත්තාන = නො ගැඹුරු 3
උදක = ජලය න.
උදධි = සාගරය පු.
උදෙති = උදාවෙයි
උපරි = මත්තෙහි නි.
උප්පල = උපුල්; මානෙල් න.
උප්පජ්ජති = උපදී
උප්පාදෙති = උපදවයි
උභය = දෙදෙනා 3
එක = එක්; එක්තරා, 3 එක න.
එකතිංසති = තිස් එක ඉ.
එකදා = එක්කලෙක නි.
එකමන්තං = එක්පසෙක ක්‍රි. වි.
එකවීසති = විසිඑක ඉ.
එකාදස = එකොළොස 3
එකාදසම = එකොළොස් වැනි 3
එකූනතිංසති = විසිනවය ඉ.
එකූනනවුති = අසූනවය ඉ.
එකූනපඤ්ඤාසති = හතළිස්
නවය ඉ.
එකූනවීසති = දහනවය ඉ.
එකූනසට්ඨි = පණස් නවය න.
එකූනසත = අනූනවය න.
එත = අර; මේ 3
එත්‍ථ = මෙහි නි.
එව = ම. (නියම කිරීමෙහි) නි.
එවං = මෙසේ නි.
ඔචිනාති = (මල් ගෙඩි ආදිය)
කඩා රැස්කරයි.
ඔචිනිත්වා = කඩාරැස්කොට පූ.ක්‍රි.
ඔචිනිතුං = රැස්කරන්ට නි.
ඔට්ඨ = ඔටුවා පු.
ඔතරති = බසී
ඔතරිත්‍වා = බැස පූ. ක්‍රි.
ඔතිණ්ණ = බැස්සාවූ 3
ඔදන = බත පු. න.
ඔරුය්හ = බැස පූ. ක්‍රි.
ඔලොකයමාන = බලන; බලමින් 3
ඔලොකෙති = බලයි
ඔලොකෙන්ත = බලන; බලමින් 3
කඤ්ඤා = කන්‍යාව; දසහැවිරිදි
ස්ත්‍රිය ඉ.
කටච්ඡු = හැන්ද පු.
කණ්ඩු = කැසීම
කත = කළ; කරන ලද; සෑදූ 3
කතඤ්ඤූ = කෙළෙහි ගුණදත් 3
කතම = (බොහෝ දෙනාගෙන්)
කවරෙක් 3
කත්තු = කර්තෘ; කරන්නා පු.
කත්තුං = කරන්ට නි.
කත්‍ථ = කොහේ නි.
කත්‍වා = කොට පූ. ක්‍රි.
කථා ; කථාව; කීම ඉ.
කථෙති = කියයි
කදලි = කෙසෙල්ගස ඉ.
කදා = කවරකලෙක්හි, කවදා නි.
කපි = වඳුරා පු.
කම්ම = කර්‍මාන්තය; කර්මය න.
කම්මකාර = කම්කරුවා පු.
කරී = ඇතා පු.
කරීයති = කරනු ලැබේ
කරොති = කරයි
කරොන්ත = කරමින්; කරන 3
කවි = පණ්ඩිතයා පු.
කස්සක = ගොවියා පු.
කසති = සීසායි
කසිත්‍වා = හාලා පූ.ක්‍රි.
කසීයති = සීසානු ලැබේ
කාක = කාක්කා පු.
කාකී = කවුඩුදෙන ඉ.
කාතුං = කරන්ට නි.
කාතූන = කොට පූ. ක්‍රි.
කාරයති = කරවයි
කාරාපෙති = කරවයි
කාරෙති = කරවයි; සාදවයි
කාලකත = කලුරියකළ 3
කාලමකාසි = මැරුණේය
කාසු = වළ ඉ.
කාළ = කලු 3
කිණාති = මිළදීගනී
කිණි = මිළට ගත්තේය.
කිණිතුං = මිළට ගන්ට නි.
කිණිත්වා = මිළටගෙන පූ. ක්‍රි.
කිණීයති = මිළට ගනු ලැබේ.
කිත්ති = කීර්තිය ඉ.
කින්නරී = කිඳුරිය ඉ.
කිමත්‍ථං = කුමක්පිණිස;
කුමකට නි.
කිං = කිමෙක්ද? නි.
කීළති = ක්‍රීඩා (සෙල්ලම්) කරයි
කීළිත්‍වා = ක්‍රීඩාකොට පූ. ක්‍රි.
කුක්කුට = කුකුළා පු.
කුක්කුටී = කිකිළිය ඉ.
කුච්ඡි = කුස; බඩ. පු.
කුට්ඨි = කුෂ්ට ඇත්තා පු.
කුතො = කොතැනින් නි.
කුද්ධ = කිපුණු 3
කුමාර = ළමයා; කුමාරයා පු.
කුමාරී = කුමරිය; බාලස්ත්‍රිය ඉ.
කුල = කුලය න.
කුලවන්තු = කුලඇත්තා පු.
කුහිං = කොහේ නි.
කූල = ඉවුර න.
කෙතු = කොඩිය පු.
කො = කවරෙක් පු =
(කිං ශබ්දය)
කොටි = කෝටිය ඉ.
කොධ = ක්‍රෝධය පු.
කොළම්බ නගර = කොළඹ
නගරය න.
ඛණති = සාරයි
ඛන්ති = ඉවසීම ඉ.
ඛර = කර්කශ වූ 3.
ඛාදති = කයි
ඛාදිතුං = කන්ට නි.
ඛාදන්ත = කමින්; කන 3
ඛාදිත්‍වා = කාලා පූ. ක්‍රි.
ඛීර = කිරි න.
ඛුද්දක = කුඩා 3
ඛෙත්ත = කෙත; කුඹුර න.
ගච්ඡති = යයි
ගච්ඡන්ත = යමින්; යන 2
ගච්ඡන්තී = යන්නී ඉ.
ගච්ඡමාන = යමින්; යන 3
ගච්ඡි = ගියේය.
ගච්ඡිස්සති = යන්නේය
ගඞ්ගා = ගඟ ඉ.
ගණ්හාපෙති = ගන්වයි
ගණ්හි = ගත්තේය
ගණ්හීයති = ගනු ලැබේ
ගණී = සමූහ ඇත්තා පු.
ගත = ගිය; ගියාවූ 3
ගන්ත්වා = ගොස් පූ. ක්‍රි.
ගන්තු = යන්නා පු.
ගන්තුං = යන්ට නි.
ගන්‍ධ = ගඳ පු.
ගමිස්සති = යන්නේය
ගම්භීර = ගැඹුරු 3
ගරු = ආචාර්‍ය්‍යයා පු.
ගහපති = ගෘහපතියා;
පවුල්කාරයා පු.
ගහෙත්වා = ගෙන පූ. ක්‍රි.
ගාථා = ගාථාව ඉ.
ගාම = ගම පු.
ගාමතො = ගමින් නි.
ගාවී = ගවදෙන ඉ.
ගිරි = පර්වතය පු.
ගීවා = බෙල්ල ඉ.
ගුණවන්තු = ගුණවත් 3
ගුහා = ගුහාව (බිංගේ) ඉ.
ගෙහ = ගේ පු. න.
ගෙහතො = ගෙයින් නි.
ගොණ = ගොනා පු.
ගොධා = ගොයා ඉ.
ගොපාල = ගොපල්ලා; ගවයන්
රකින්නා පු.
ඝට = කළය පු.
ඝන = ඝන වූ 3
ඝරණී = ගෙයි ප්‍ර‍ධාන ස්ත්‍රී;
ගැහැණිය ඉ.
ඝාණ = නහය න.
ඝායති = ගඳ දැනීම කරයි.
ඝායිතුං = ගඳ දැනගන්ට නි.
ච = ද; ත් නි.
චක්ක = චක්‍ර‍ය; රෝදය න.
චක්ඛු = ඇස න.
චක්ඛුමන්තු = ඇස් ඇති පු. න.
චත්තාළීසති = හතළිහ ඉ.
චත්තාළීසතිම = හතළිස්වෙනි 3
චතු = සතර 3
චතුත්තිංසති = තිස්හතර ඉ.
චතුත්‍ථ = සතරවෙනි 3
චතුද්දස = දහහතර ඉ.
චතුවීසති = විසිහතර ඉ.
චන්ද = චන්ද්‍ර‍යා පු.
චරති = හැසිරේ.
චරන්ත = හැසිරෙන; හැසිරෙමින් 3
චරිත්‍වා = හැසිර පූ. ක්‍රි.
චිත්ත = සිත න.
චින්තා = සිතිවිල්ල ඉ.
චින්තෙති = සිතයි
චින්තෙත්‍වා = සිතා පූ. ක්‍රි.
චිරං = බොහෝ කලක් නි.
චීවර = සිවුර න.
චුද්දස = දහහතර 3.
චෙතිය = චෛත්‍යය; දාගැබ න.
චොර = සොරා පු.
චොරතො = සොරාගෙන් නි.
චොරාපෙති = සොරකම් කරවයි.
චොරෙති = සොරකම් කරයි.
ඡ = සය 3
ඡට්ඨ = සවෙනි 3
ඡත්ත = කුඩය න.
ඡත්තී = කුඩ ඇත්තා පු.
ඡත්තිංසති = තිස්හය ඉ.
ඡබ්බීසති = විසිහය ඉ.
ඡවි = සිවිය; උඩ සම ඉ.
ඡායා = සෙවනැල්ල ඉ.
ඡින්‍දති = සිඳියි; කපයි
ඡින්දි = කැපුවේය
ඡින්දිතබ්බ = කැපියයුතු 3
ඡින්න = කැපූ; කපනලද 3
ජඞ්ඝා = කෙණ්ඩය ඉ.
ජතු = ලාකඩ න.
ජයතු = ජයවේවා
ජයවද්ධනපුර =කෝට්ටේ නුවර න.
ජලනිධි = මුහුද පු.
ජානාති = දනී
ජානිත්‍වා = දැන පූ. ක්‍රි.
ජානිස්සති = දැනගන්නේය
ජාලෙති = දල්වයි
ජාලෙතුං = දල්වන්ට නි.
ජිනාති = දිනයි
ජිව්හා = දිව ඉ.
ජීවති = ජීවත් වේ
ජෙතු = දිනන්නා පු.
ඣාපෙති = දවයි
ඣාපෙසි = දැවීය
ඤාණ = නුවණ න.
ඤාත = දැනගත්; දන්නාලද 3
ඨත්‍වා = සිට පූ. ක්‍රි.
ඨපාපෙති = තබ්බවයි
ඨපෙති = තබයි
ඨපෙතු = තබාවා
ඨිත = සිටි 3
ඩසති = ඩස දෂ්ට කරයි.
ඩසි = දෂ්ට කෙළේය.
ඩසිත්‍වා = දෂ්ටකොට, පූ. ක්‍රි.
තණ්ඩුල = සහල්, පු. න.
තණ්හා = තෘෂ්ණාව, ඉ.
තත්‍ථ = එහි, නි.
තත්‍ර = එහි, නි.
තතිය = තුන්වෙනි, 3
තතො = එය කෙරෙන්, එතැන්
පටන්, නි.
තථා = එසේ, නි.
තදා = එකල්හි, නි.
තනු = තුනී වූ, 3.
තරති = එතරවෙයි, එතරකරයි
තරිත්වා = එතරවී, එතර කොට,
පූ. ක්‍රි.
තරුණී = තරුණිය, ඉ.
තව = තාගේ, තට
තස්ස = ඔහුට; ඔහුගේ
තස්සා = ඈට; ඇගේ
තං = ඔහු; ඈ; එය; ඒ දේ
තානි = ඒවා න බහු
තාවතා = එපමණ නි.
ති = තුන 3
තිට්ඨන්ත = සිටිමින්; සිටින 3
තිට්ඨති = සිටියි
තිණ = තණකොළ න.
තිණ්ණ = එතෙර වූ 3.
තිපු = ඊයම් න.
තිරියං = සරස නි.
තිංසති = තිහ ඉ.
තිංසතිම = තිස්වෙනි 3
තුම්හාකං = උඹලාට, උඹලාගේ,
තොපට, තොපගේ
තුම්හෙ = තොපි
තුය්හං = උඹට; තට, තගේ
තුලා = තරාදිය ඉ.
තුලෙති = කිරයි
තෙ = ඔවුහු, ඔවුන්
තෙත්තිංසති = තිස්තුන, ඉ.
තෙවීසති = විසිතුන, 3
තෙළස = දහතුන, 3.
තෙසං = ඔවුන්ගේ, ඔවුන්ට
ත්වං = තෝ
දක්ඛිණ = දකුණු 3.
දට්ඨ = ඩසිනලද, දෂ්ටකරන
ලද, 3.
දණ්ඩී = දඬු (අතේ) ඇත්තා, පු.
දත්වා = දී, දීලා, පූ. ක්‍රි.
දද්දු = දදය, ඉ.
දදාති = දෙයි
දධි = මිදුණු කිරි, ඉ. න.
දන්තී = දත් ඇත්තා, ඇතා, පු.
දස්සති = දෙන්නේය
දස = දසය, 3.
දසකොටි = දශකොටිය, ඉ.
දසම = දස වෙනි, 3.
දසලක්ඛ = දශලක්‍ෂය, න.
දස සහස්ස = දසදහස, න.
දහර = බාල, වයසින් අඩු. 3.
දළිද්ද = දිළින්දා. පු. දිළිඳු 3.
දාඨී = දළඇත්තා, පු.
දාතබ්බ = දියයුතු, 3.
දාතු = දෙන්නා, පු.
දාතුං = දෙන්ට, නි.
දාන = දානය, දීම, න.
දාපෙති = දෙවයි,
දාරක = ළමයා, දරුවා, පු.
දාරිකා = ගැහැණු ළමයා, ඉ.
දාරු = දර, න.
දාස = දාසයා, පු.
දාසී = දාසි, ඉ.
දිට්ඨ = දුටු, දක්නාලද, 3.
දින්න = දෙන ලද, දුන්, 3.
දිවස = දවස, පු.
දිවා = දවල්. නි.
දිස්වා = දැක, පූ. ක්‍රි.
දිසා = දිසාව, ඉ.
දීඝ = දික් 3.
දීප = පහන, පු.
දීපි = දිවියා, පු.
දීයති = දෙනු ලැබේ.
දීයමාන = දෙනු ලබන 3.
දුක්ඛ = දුක, න.
දුක්ඛං = දුකසේ, ක්‍රි. වි.
දුතිය = දෙවෙනි, 3.
දුබ්බණ්ණ = මනාපැහැනැති: 3.
දුන්‍දුභි = බෙරය, ඉ.
දුර = දුරවූ. 3.
දෙති = දෙයි
දෙව = වැස්ස: දෙවිතෙම. පු.
දෙවතා = දේවතාවා ඉ.
දෙවී = රජමෙහෙසිය, ඉ.
දෙසාපෙති = දේශනා කරවයි.
දෙසිත = දෙසන ලද, 3.
දෙසීයති = දේසනා කරනු ලැබේ.
දෙසෙතබ්බ = දෙසියයුතු, 3.
දෙසෙති = දේශනාකරයි
දෙසෙතුං = දේශනාකරන්ට, නි.
දෙසෙසි = දේශනා කෙළේය.
දොණි = ඔරුව, ඉ.
දොලා = දෝලාව, ඉ.
ද්වත්තිංසති = තිස්දෙක, ඉ.
ද්වාදස = දොළස, 3.
ද්වාසීති = අසූදෙක, ඉ.
ද්වි = දෙක, 3.
ද්වි පණ්ණාසති = පණස්දෙක, 3
ද්විනවුති = අනූදෙක, ඉ.
ද්විසට්ඨි = හැටදෙක, ඉ.
ද්විසත්තති = හැත්තෑ දෙක, ඉ.
ද්වෙඅසීති = අසූදෙක, ඉ.
ද්වෙචත්තාළීසති = හතළිස්දෙක ඉ.
ද්වෙපඤ්ඤාසති = පනස්දෙක ඉ.
ද්වෙනවුති = අනූදෙක, ඉ.
ද්වෙවීසති = විසිදෙක, ඉ.
ද්වෙසට්ඨි = හැටදෙක, ඉ.
ද්වෙසත්තති = හැත්තෑදෙක, ඉ.
ධන = ධනය, න.
ධනවන්තු = ධනවත්, 3
ධනු = දුන්න, න.
ධම්ම = ධර්මය, පු.
ධම්මවාදී = ධර්මය කියන්නා, පු.
ධාතු = ධාතුව, ඉ.
ධාවති = දුවයි
ධාවන්ත = දුවමින්, දුවන, 3.
ධාවී = දිව්වේය.
ධාවිත්වා = දුවලා, පූ. ක්‍රි.
ධූලි = දූවිලි, ඉ.
ධෙනු = දෙන, ඉ.
ධොවති = සෝදයි.
ධොවීයති = සෝදනු ලැබේ
න = නෑ, නො, නි.
නගර = නුවර, න.
නගරතො = නුවරින්; නි.
නත්තු = මුනුපුරා පු.
නත්‍ථි = නැත්තේය, නි.
නදී = ගඟ ඉ.
නයන = ඇස න.
නව = නවය 3.
නවම = නවවෙනි 3.
නවසත = නවයියය න.
නවුති = අනූව ඉ.
නවුතිම = අනූවෙනි 3.
න සන්ති = නැත්තාහ.
නහාත = නෑවා වූ 3.
නහාත්‍වා = නා, නාලා, පූ. ක්‍රි.
නහාපෙති = නාවයි.
නහායන්ත = නාමින්, නාන, 3.
නාග = නාගයා, ඇතා, පු.
නාම = නම, න, නම් ඇති, 3.
නාරී = ස්ත්‍රිය, ඉ.
නාවා = නැව, ඉ.
නාසා = නහය, ඉ.
නාළි = නැළිය, ඉ.
නාළකෙර = පොල්, පු, න.
නික්ඛන්ත = නික්මුණු, 3.
නික්ඛම්ම, නික්ඛමිත්‍වා = නික්ම,
පූ. ක්‍රි.
නිද්දා = නිදීම, ඉ.
නිධි = නිදානය, පු නි
නිබ්බත්තති = උපදී.
නිබ්බත්තිතුං = උපදින්ට, නි.
නිසින්න = හුන්, වාඩිවූ, 3.
නිසීදති = හිඳියි
නිසීදන්ත = හිඳින, හිඳිමින්, 3.
නිසීදාපෙති = හිඳුවයි.
නිසීදාපෙත්වා = හිඳුවා, පූ. ක්‍රි.
නිසීදි = හුන්නේය.
නිසීදිත්‍වා = හිඳ, පූ. ක්‍රි.
නීච = පහත්, මිටි, 3.
නීත = ගෙනගිය, ගෙනයනලද, 3.
නීයමාන = ගෙනයනු ලබන, 3.
නීල = නිල්, 3.
නෙති = ගෙනයයි
නෙත්‍වා = ගෙනගොස්, පූ. ක්‍රි.
නෙතු = ගෙනයන්නා,
නායකයා, පු.
පක්ක = පිසනලද, පැසුණු,ඉදුණු, 3.
පක්ඛිපති = දමයි
පක්ඛී = පක්ෂියා, පු.
පග්ඝරති = වැගිරේ
පචති = පිසයි
පචතු = පිසාවා
පචන්ත = පිසමින්, පිසන, 3.
පචන්තී = පිසන්නී, ඉ.
පචි = පිසුවේය
පචිත්‍වා = පිස, පූ. ක්‍රි.
පචිතුං = පිසන්ට, නි.
පච්චති = පිසනු ලැබේ.
පච්චමාන = පිසනු ලබන, 3.
පච්චාගච්ඡති = හැරීඑයි
පච්ඡා = පසුව, නි.
පච්ඡතො = පස්සෙන්, නි.
පඤ්ච = පස,
පඤ්ච දස = පසළොස, 3.
පඤ්චතිංසති = තිස්පහ, ඉ.
පඤ්චම = පස්වෙනි, 3.
පඤ්චවීසති = විසිපහ, ඉ.
පඤ්ඤාවන්තු = ප්‍ර‍ඥා ඇති, 3.
පඤ්ඤා = ප්‍ර‍ඥාව ඉ.
පඤ්ඤාසති = පණහ, ඉ.
පඨම = පළමුවෙනි, 3.
පඨති = ශබ්ද නගා කියයි
පණ්ණ = පත්‍ර‍ය, කොළය, න.
පණ්ඩිත = පණ්ඩිතයා, පු
පණ්ණරස = පසළොස, 3.
පණ්ණාසති = පණහ, ඉ.
පත්ත = පැමිණි, 3, පාත්‍ර‍ය, පු.
පතති = වැටේ, පනියි
පති = ස්වාමිපුරුෂයා පු.
පති = වැටුණේය
පතිත්වා = වැටී, පූ. ක්‍රි.
පදුම = පියුම්, නෙලුම්මල, න.
පන = වනාහි, නි.
පනස = කොස්ගස, පු; කොස්
ගෙඩිය, න.
පබ්බත = පර්වතය, පු.
පභූ = අධිපතියා, පු.
පර = පසු, අනික්, 3.
පරිදහති = අඳී
පරිනිබ්බායි = පිරිනිවන් පෑවේය
පරියෙසති = සොයයි
පරිවත්තති = පෙරළේ
පරිසා = පිරිස, ඉ.
පලායති = පලායයි
පවිසති = ඇතුල්වේ
පවිසිත්‍වා = පිවිස, ඇතුල්වී, පූ. ක්‍රි.
පසු = තිරිසනා, පු.
පස්සති = බලයි
පස්සිතුං = බලන්ට, නි.
පහට = ගසනලද, පහර
දෙනලද, 3.
පහරති = ගසයි
පහරිත්‍වා = ගසා, පූ. ක්‍රි.
පහරියමාන = පහර දෙනු ලබන
පහරීයති = පහර දෙනු ලැබේ
පාචෙති = පිසවයි
පාචෙතුං = පිසවන්ට, නි.
පාඨසාලා = පාසැල, ඉ.
පාණි = අත, පු.
පාතුං = බොන්ට, නි.
පාතෙති = හෙළයි
පාතාපෙති = හෙළවයි
පාතො = උදෑසන, නි.
පාද = පය, පු.
පාප = පව, න.
පාපකාරී = පව්කරන්නා පු.
පාලෙති = රකී, පාලනය කරයි
පාලෙසි = රැක්කේය
පාසාණ = ගල, පු.
පාලි = පෙළ, පේළිය,
පාලිභාෂාව ඉ.
පිතු = පියා, පු.
පිතිතො = පියා කෙරෙන්, නි.
පිපාසිත = පිපාසිතවූ, 3.
පිවති = බොයි
පිවිත්වා = බීලා, පූ. ක්‍රි.
පිවිතුං = බොන්ට, නි.
පිලන්‍ධති = පළඳී
පිලන්ධිත්වා = පැළඳ පූ. ක්‍රි.
පීඨ = පුටුව, න.
පීත = කසාවන්, 3.
පීති = ප්‍රීතිය, ඉ.
පීළෙති = පෙළයි
පුඤ්ඤ = පින, න.
පුඤ්ඤවන්තු = පින් ඇති, 3.
පුත්ත = පුත්රයා, පු.
පුන = නැවත, නි.
පුප්ඵ = මල, න.
පුබ්බ = පූර්ව, පෙර, නැගෙනහිර, 3.
පුරා = පෙර, නි.
පුරතො = ඉදිරියෙන්, නි.
පුරිස = පුරුෂයා, පු.
පුරිසතො = පුරුෂයා කෙරෙන්, නි.
පුලින = වැලි න.
පූජා = පූජාව ඉ.
පූජිත = පුදනලද 3.
පූජෙති = පුදයි
පූජෙත්‍වා = පුදා, පූ. ක්‍රි.
පූරෙති = පුරවයි
පෙසෙති = යවයි
පොක්ඛරණී = පොකුණ, ඉ.
ඵරසු = පොරව, පු.
ඵල = ගෙඩිය හෝ විපාකය, න.
ඵලවන්තු = ගෙඩි ඇති, 3.
බක = කොකා, පු.
බත්තිංසති = තිස්දෙක, ඉ.
බන්ධි = බැන්දේය
බන්ධිත්වා = බැඳ, පූ. ක්‍රි.
බන්ධීයති = බඳිනු ලැබේ.
බන්ධු = නෑයා, පු.
බන්ධුමන්තු = නෑයන් ඇති, 3.
බල = බලය, සේනාව, න.
බලවන්තු = බලවත්, 3.
බලී = බල ඇත්තා, පු.
බන්‍ධති = බඳී.
බහු = බොහෝ, 3.
බාල = බාලවූ, වයසින් අඩු,
අඥාන, 3.
බාවීසති = විසිදෙක, ඉ.
බාහු = (අතේ) බාහුව, පු.
බුද්ධ = සර්‍වඥයන්වහන්සේ, පු.
බුද්ධිමන්තු = බුද්ධි ඇති, 3.
බ්රාහ්මණී = බැමිණිය, ඉ.
භගවන්තු = භාග්‍යවතුන්
වහන්සේ, පු.
භගිනී = සහෝදරිය, ඉ.
භඤ්ජති = බිඳී, අතු ආදිය කඩයි.
භඤ්ජි = කැඩුවේය
භණ්ඩ = බඩු, න.
භත්ත = බත්, න.
භත්තු = ස්වාමිපුරුෂයා, පු.
භවති = වේ.
භවිස්සති = වන්නේය
භවතු = වේවා
භාජෙත්‍වා = බෙදා, පූ. ක්‍රි.
භානුමන්තු = සූර්‍ය්‍යයා, පු. රශ්මි
ඇති, 3.
භායති = භයවේ
භායිත්‍වා = භයවී, පූ. ක්‍රි.
භායිස්සති = භයවන්නේය
භාසති = කියයි
භාසතු = කියාවා
භාසීයති = කියනු ලැබේ
භික්ඛු = භික්ඛුනම, පු.
භින්‍දි - බින්දේය
භින්න = බිඳිනලද, බිඳුණු, 3.
භුඤ්ජති = අනුභව කරයි
භුඤ්ජන්ත = අනුභව කරමින්
අනුභව කරන, 3.
භුඤ්ජි = අනුභව කෙළේය.
භුඤ්ජිතබ්බ = අනුභව කළයුතු 3.
භුඤ්ජිත්වා = අනුභවකොට, පූ.ක්‍රි.
භුඤ්ජිතුං = අනුභවකරන්ට, නි.
භුඤ්ජියමාන = අනුභව කරනු
ලබන, 3.
භුත්ත = අනුභවකළ, 3.
භූත = වූ, සිදුවූ, 3.
භූපති = රජ, පු.
භූපාල = රජ, පු.
භූමි = පොළොව ඉ.
භොගී = සර්පයා,
භෝග ඇත්තා, පු.
භොජෙති = අනුභව කරවයි.
භොත්තුං = අනුභව කරන්ට, නි.
මග්ග = මාර්ගය, පු.
මජ්ඣිම = මධ්‍යම වූ, 3.
මඤ්ච = ඇඳ, පු.
මඤ්ජුසා = පෙට්ටිය, 3.
මණි = මැණික පු.
මත = මළාවූ, මැරුණු 3.
මති = ප්‍ර‍ඥාව ඉ.
මත්තඤ්ඤූ = පමණදන්නා. පු.
මධු = මීපැණි, න.
මනසිකරොති = මෙනෙහි කරයි.
මනුස්ස = මනුෂ්‍යයා, පු.
මයුර = මොනරා, පු.
මය්හං = මට, මගේ
මයං = අපි (අම්හ - ශබ්ද)
මරණ = මරණය, න.
මරති = මැරේ
මහන්ත = මහත්. 3.
මහල්ලක = මහලු. 3.
මා = වැලැක්වීමෙහි නිපාතයක්
(එපා)
මාතු = මව, ඉ.
මාතුලානී = නැන්දා, (මාමාගේ
භාර්‍ය්‍යාව) ඉ.
මාතිතො = මව කෙරෙන්, නි.
මාරාපෙති = මරවයි
මාරීයති = මරනු ලැබේ
මාරෙත්‍වා = මරා. පූ. ක්‍රි.
මාරෙසි = මැරුවේය
මාලා - මල්දම. ඉ.
මාලී = මාලා ඇත්තා. පු.
මාස = මාසය. පු. න.
මිග = මුවා. පු.
මිගී = මුවදෙන ඉ.
මිත්ත = මිත්‍ර‍යා පු.
මිණාති = මණියි
මුට්ඨි = මිට. පු.
මුදු = මෘදුවූ, මොලොක්. 3.
මුනි = සර්‍වඥ හෝ භික්‍ෂු. පු.
මූල = මුල, මිළ. න.
මෙඝ = වැස්ස. පු.
ය = යම්. 3.
යත්‍ථ = යම් තැනෙක්හි නි.
යතො = යමක් කෙරෙන්, යම්
තැනකින්. නි.
යථා = යම් සේ නි.
යදා = යම් කලෙක්හි නි.
යදි = ඉදින්. නි.
යසවන්තු = පිරිස් ඇති
යහිං = යම්තැනෙක්හි. නි.
යාගු = කැඳ. ඉ.
යාචක = සිඟන්නා, ඉල්වන්නා. පු.
යාචති = ඉල්වයි
යාචි = ඉල්ලුවේය
යාව = යම්තාක්. නි.
යාවතා = යම්පමණ. නි.
යුවති = තරුණිය. ඉ.
යොජාපෙති = යොදවයි
රක්ඛති = රකී
රක්ඛිත්‍වා = රැක, පූ. ක්‍රි.
රක්ඛීයති = රකිනු ලැබේ
රජක = රදවා. පු.
රජ්ජු = රෑන, ලනුව. ඉ.
රට්ඨ = රට. න.
රත්ත = රතු. 3.
රත්ති = රාත්‍රිය. ඉ.
රථ = රථය. පු.
රවති = නාදකරයි
රවි = සූර්‍ය්‍යයා පු.
රවිත්‍වා = නාදකොට පූ. ක්‍රි.
රස්ස = කොට වූ. 3.
රංසි = රශ්මිය. ඉ.
රාජිනී = රැජිනිය. ඉ.
රුක්ඛ = ගස. පු.
රුක්ඛතො = ගසෙන්. නි.
රූප = රූපය. න.
රොදති = අඬයි
රොදන්ත = අඬමින්, හඬන. 3.
ලක්ඛ = ලක්‍ෂය. න.
ලඞ්කා = ලක්දිව ඉ.
ලතා = වැල ඉ.
ලද්ධ = ලැබූ, ලැබුණු 3.
ලද්ධා = ලැබ. පූ. ක්‍රි.
ලද්ධුං = ලබන්ට නි.
ලභති = ලබයි.
ලභිත්‍වා = ලැබ පූ. ක්‍රි.
ලභිතුං = ලබන්ට නි.
ලිඛති = ලියයි
ලෙඛක = ලියන්නා පු.
ලොක = ලොව පු.
ලොචන = ඇස න.
ලොභ = ලොභය පු.
වචන = වචනය න.
වට්ටති = වටී
වඩ්ඪකී = වඩුවා පු.
වත = ඒකාන්තයෙන් නි.
වත්තු = කියන්නා පු.
වත්‍ථ = වස්ත්‍ර‍ය න.
වත්‍වා = කියා පූ. ක්‍රි.
වදඤ්ඤු = වචන දන්නා,
පරිත්‍යාගශීලියා පු.
වදති = කියයි
වදන = මුහුණ න.
වන = වනය න.
වනිතා = ස්ත්‍රිය ඉ.
වන්‍දිත = වඳින ලද 3.
වන්දිතබ්බ = වැන්ද යුතු 3.
වන්දියමාන = වඳිනු ලබන 3.
වන්දීයති = වඳිනු ලැබේ
වරාහ = ඌරා පු.
වසති = වසයි, වාසයකරයි
වසන්ත = වසමින්, වසන. 3.
වසිස්සති = වසන්නේය
වසුධා = පොළොව ඉ.
වස්ස = අවුරුද්ද, වර්ෂය පු. න.
වස්සති = වසී
වස්සී = වැස්සේය
වා = හෝ, නොහොත්. නි.
වාචා = වචනය ඉ.
වාචෙති = කියවයි
වාණිජ = වෙළෙන්දා පු.
වානර = වඳුරා පු.
වානරී = වැඳිරිය ඉ.
වාපි = වැව ඉ.
වාරි = ජලය න.
වාලිකා = වැලි ඉ.
වාලුකා = වැලි ඉ.
වික්කිණන්ත = විකුණන,
විකුණමින්. 3.
වික්කිණාති = විකුණයි
වික්කිණීයති = විකුණනු ලැබේ.
විජ්ජු = විදුලිය
විජ්ඣති = විදී
විඤ්ඤූ = පණ්ඩිතයා. පු.
විත්‍ථත = පළල්, පතළ 3.
විධාතු = බ්‍ර‍හ්මයා, මවන්නා,
විධාන කරන්නා. පු.
විනෙතු = හික්මවන්නා පු.
විසමං = නොසම ලෙස ක්‍රි. වි.
විසිඛා = වීථිය ඉ.
විසුං = වෙන්ව නි.
විහරන්ත = වසමින්, වසන 3.
විහාර = විහාරය, ආරාමය පු.
වීහි = වී
වීසති = විස්ස. ඉ.
වීසතිම = විසිවෙනි, 3.
වුච්චමාන = කියනු ලබන 3.
වුට්ඨි = වැස්ස ඉ.
වුත්ත = කියන ලද 3.
වුත්‍ථ = විසූ, වාසය කළ 3.
වෙජ්ජ = වෙදා. පු.
වෙ = ඒකාන්තයෙන් නි.
වෙදගූ = වේදය දන්නා පු.
වෙළු = උණගස පු.
ව්‍යග්ඝ = ව්‍යාඝ්‍ර‍යා පු.
ව්‍යාධි = රොගය පු.
සකිං = වරක්, එක්වරක් නි.
සකුණ = පක්ෂියා පු.
සක්කොති = හැකිවේ
සක්ඛරා = ගල් බොරලු,
උක්සකුරු ඉ.
සඛී = යහලු ස්ත්‍රී ඉ.
සග්ග = ස්වර්‍ගය පු.
සචෙ = ඉදින්. නි.
සට්ඨි = හැට ඉ.
සත = සියය න.
සතකොටි = සියක් කෝටිය ඉ.
සතම = සියවෙනි 3.
සතසහස්ස = ලක්‍ෂය න.
සති = සිහිය ඉ.
සතිමන්තු = සිහි ඇති 3.
සත්ත = හත 3
සත්තති = හැත්තෑව ඉ.
සත්තතිම = හැත්තෑවෙනි 3.
සත්තතිංසති = තිස්හත ඉ.
සත්තදස = දහහත 3.
සත්තම = සත්වෙනි 3.
සත්තරස = දහහත, 3.
සත්තවීසති = විසිහත ඉ.
සත්තු = සතුරා පු.
සත්‍ථු = සර්‍වඥයන් වහන්සේ,
අනුශාසනාකරන්නා පු.
සද්ධිං = සමග නි.
සනිකං = හෙමින් ක්‍රි. වි.
සන්ති = ඇත්තාහ
සන්ති = සංසිඳීම ඉ.
සන්තික = සමීපය පු.
සප්පි = ගිතෙල්. න.
සබ්බ = සියලු 3.
සබ්බඤ්ඤූ = සියල්ලදත්, සර්‍වඥ පු.
සබ්බතො = සියල්ල කෙරෙන් නි.
සබ්බදා = හැම කල්හි. නි.
සභා = සභාව. ඉ.
සමන්තා = හාත්පස. නි.
සමං = සමලෙස ක්‍රි. වි.
සමීප = ළංවූ 3.
සයති = නිදයි
සයන්ත = නිදමින්, නිදන 3.
සයන්තී = නිදන්නී ඉ.
සයාපෙති = නිදිකරවයි
සයි = නිදාගත්තේය
සයිත්වා = නිදා. පූ. ක්‍රි.
සස්සු = භාර්‍ය්‍යාවගේ හෝ
පුරුෂයාගේ මව, නැන්දම්මා ඉ.
සසී = චන්ද්‍ර‍යා. පු.
සහ = සමග. නි.
සහසා = වහා, හදිස්සියෙන් නි.
සහස්ස = දහස න.
සඞ්ඝ = සංඝයා පු.
සංවච්ඡර = අවුරුද්ද, පු. න.
සා = ඕ තොමෝ ඉ.
සාඛා = අත්ත ඉ.
සාධුකං = මනාකොට ක්‍රි. වි.
සාණි = තිරය ඉ.
සාමි = ස්වාමියා. පු.
සායං = හවස නි.
සාරථි = රථය පදවන්නා පු.
සාලා = ශාලාව ඉ.
සාවත්‍ථි = සැවැත්නුවර ඉ.
සිඛී = මොනරා, ගින්න පු.
සිගාල = හිවලා පු.
සින්ධු = මුහුද පු.
සිලා = ගල ඉ.
සිස්ස = ශිෂ්‍යයා, ගෝලයා. පු.
සීඝයායී = ඉක්මන් ගමන්
ඇත්තා. පු.
සීඝං = වහා, ඉක්මනින් ක්‍රි. වි.
සීල = ශීලය න.
සීලවන්තු = සිල්වත් 3.
සීහ = සිංහයා පු.
සීහාසන = සිංහාසනය න.
සුඛ = සැපය න.
සුණාති = අසයි
සුණාතු = අසාවා
සුණිතබ්බ = ඇසිය යුතු 3.
සුත = ඇසූ, අසනලද 3.
සුත්ත = නිදාගත් 3.
සුත්‍වා = අසා පූ. ක්‍රි.
සුනඛ = බල්ලා පු.
සුපති = නිදයි
සුරා = මත්පැන් ඉ.
සුරිය = හිරු, සූර්‍ය්‍යයා පු.
සුරූප = මනාරූ ඇති 3.
සුවණ්ණ = රත්රන් න. මනා
පැහැති 3.
සුවෙ = හෙට නි.
සුසාන = සොහොන න.
සුසු = බාලයා පු.
සූද = අරක්කැමියා පු.
සෙට්ඨි = සිටුතෙම
සෙත = සුදු 3.
සෙතු = හෙය, ඒදණ්ඩ පු.
සෙනා = සේනාව ඉ.
සො = හෙතෙම (ත-ශබ්ද)
සොණ = බල්ලා පු.
සොත = කණ න.
සොතබ්බ = ඇසියයුතු. 3.
සොතු = අසන්නා පු.
සොතුං = අසන්ට නි.
සොපාණ = හිණිමග
තරප්පුව පු. න.
සොළස = දහසය 3.
හත්ථ = අත පු.
හත්‍ථි = ඇතා. පු.
හදය = හෘදය න.
හරති = ගෙනයයි
හරාපෙති = ඉවත් කරවයි,
ගෙනයන්ට සලස්වයි
හරිතබ්බ = ගෙනයායුතු 3.
හරිතුං = ගෙනයන්ට නි.
හරීයති = ගෙනයනු ලැබේ.
හසති = සිනාසෙයි
හසන්ත = සිනාසෙන,
සිනාසෙමින් 3.
හිඞ්ගු = පෙරුම්කායම් න.
හිමවන්තු = හිම ඇති. 3.
හිමාලය පර්වතය පු.
හිය්‍යො = ඊයේ නි.
හිරිමන්තු = ලජ්ජා ඇති. 3.
හීයො = ඊයේ නි.
හෙට්ඨා = යට නි.
හෙතු = කාරණය පු.
හොති = වේ
හොතු = වේවා
අඥානවූ = බාල 3
අට = අට්ඨ 3.
අටවෙනි = අට්ඨම 3.
අඬන = රොදන්ත 3.
අඬමින් = රොදන්ත 3.
අඬයි = රොදති
අත = පාණි, හත්ථ පු.
අතරෙහි = අන්තරා නි.
අත්ත = සාඛා ඉ.
අද = අජ්ජ නි.
අදිනු ලැබේ = ආකඩ්ඪීයති
අදී = ආකඩ්ඪති
අඳී = පරිදහති
අධිපතියා = අධිපති: පභූ. පු.
අනික් = අඤ්ඤ 3.
අනුභවකරන්ට = භුඤ්ජිතුං.
භොත්තුං, නි.
අනුභවකරන = භුඤ්ජන්ත,
භුඤ්ජමාන 3.
අනුභවකරනු ලබන =
භුඤ්ජියමාන
අනුභවකරනුලැබේ = භුඤ්ජීයති
අනුභවකරයි = භුඤ්ජති
අනුභවකරවයි = භොජෙති
අනුභවකරමින් = භුඤ්ජමාන 3.
අනුභවකළයුතු = භුඤ්ජිතබ්බ 3.
අනුභවකොට = භුඤ්ජිත්වා පූ.ක්‍රි.
අනුවයයි = අනුගච්ඡති
අනුශාසකයා = සත්‍ථු පු.
අනූ දෙක = ද්වෙනවුති,
ද්විනවුති, ද්වානවුති, ඉ.
අනූනවය = එකූනසත න.
අනූව = නවුති ඉ.
අනූවෙනි = නවුතිම 3.
අපට = අම්හාකං
අපි = මයං
අපේ = අම්හාකං
අප්‍ර‍කටවූ = අඤ්ඤතර 3.
අභිවෘද්ධිය = වුද්ධි ඉ.
අඹගස = අම්බ පු.
අඹගෙඩිය = අම්බ න.
අමු = ආම 3.
අමෘතය = අමත න.
අර = එත 3.
අරක්කැමියා = සූද පු.
අවුත් = ආගන්ත්‍වා, ආගම්ම පූ. ක්‍රි.
අවුරුද්ද = වස්ස, සංවච්ඡර පු. න.
අශ්වයා = අස්ස, පු.
අසන්ට = සොතුං, සුණිතුං. නි.
අසන්නා = සොතු පු.
අසනලද = සුත 3.
අසයි = සුණාති
අසා = සුත්‍වා පූ. ක්‍රි.
අසාවා = සුණාතු
අසූදෙක = ද්වෙඅසීති, ද්වාසීති ඉ.
අසූනවය = එකූනනවුති ඉ.
අසූව = අසීති ඉ.
අසූවෙනි = අසීතිම 3.
අහස = ආකාස පු.
ආ = ආගත 3.
ආක්‍රෝශ කෙරේ = අක්කොසති
ආක්‍රෝශ කෙළේ = අක්කොසි
ආක්‍රෝශ කොට = අක්කොසිත්‍වා
ආගන්තුකයා = අතිථි, ආගන්තුක
ආචාර්‍ය්‍යයා = ගරු පු.
ආයුධය = ආයුධ න.
ආයුෂ = ආයු න.
ආවාවූ = ආගත 3.
ආහාරය = ආහාර පු.
ඇඟිල්ල = අඞ්ගුලි ඉ.
ඇගේ = තස්සා
ඇටය = අට්ඨි න.
ඇත්තාහ = සන්ති
ඇත්තේය = අත්‍ථි නි.
ඇතා = දන්තී, කරී, හත්‍ථී, පු.
ඇතින්න = කණේරු, හත්‍ථිනී ඉ.
ඇතුල්වී = පවිසිත්‍වා. පූ. ක්‍රි.
ඇතුළෙහි = අන්තො නි.
ඇඳ = මඤ්ච. පු.
ඇවිද = ආහිණ්ඩිත්‍වා, චරිත්‍වා පූ.ක්‍රි.
ඇවිදින = ආහිණ්ඩන්ත 3.
ඇවිදිමින් = ආහිණ්ඩන්ත 3.
ඇවිදී = ආහිණ්ඩති, චරති
ඇස = අක්ඛි, නයන, චක්ඛු,
ලොචන. න.
ඇස් ඇති = චක්ඛුමන්තු 3.
ඇසියයුතු =සොතබ්බ, සුණිතබ්බ 3.
ඈ = නං, තං (ත = ශබ්ද) ඉ.
ඈට = තස්සා
ඉක්බිති = අථ. නි.
ඉක්මන් ගමන් ඇත්තා =
සීඝයායි. පු.
ඉක්මනින් = සීඝං, නි.
ඉක්මවන්ට = අතික්කමිතුං. නි.
ඉදින් = සචෙ, යදි. නි.
ඉදිරියෙන් = පුරතො නි.
ඉඳී = නිසීදති
ඉදුණු = පක්ක 3.
ඉපදවිය = උප්පාදෙසි
ඉල්ලුවේය = යාචි
ඉල්වන්නා = යාචක පු.
ඉල්වයි = යාචති
ඉවත්කරවයි = හරාපෙති
ඉවත්වයේ = අපගච්ඡති
ඉවසීම = ඛන්ති ඉ.
ඉවුර = කූල න.
ඊයම් = තිපු. න.
ඊයේ = හීයො, හිය්‍යො, නි.
උක් = උච්ඡු. පු.
උක්සකුරු = සක්ඛරා, ඉ.
උගනී = උග්ගණ්හාති
උණගස = වෙළු පු.
උතුරු = උත්තර 3.
උතුම් = උත්තම 3.
උදාවෙයි = උදෙති
උදෑසන = පාතො නි.
උඹ = ත්වං. [45]
උඹලාගේ = තුම්හාකං
උඹලාට = තුම්හාකං
උඹේ = තුය්හ, තව
උපදවයි = උප්පාදෙති
උපදින්ට = නිබ්බත්තිතුං නි.
උපදී = උප්පජ්ජති, නිබ්බත්තති
උපුල් = උප්පල න.
උස = උච්ච 3.
ඌරා = සූකර, වරාහ. පු.
සෘෂි = ඉසි පු.
එක් = එක 3
එක්කලෙක = එකදා. නි.
එක්තරා = අඤ්ඤතර 3.
එක්පසෙක = එකමන්තං ක්‍රි. වි.
එක = එක 3.
එකල්හි = තදා, නි.
එකාන්තයෙන් = අද්ධා, වත. වෙ.
නි.
එකොළොස = එකාදස 3.
එකොළොස්වෙනි = එකාදසම 3.
එතරවූ = තිණ්ණ 3.
එතරවෙයි = තරති
එතරවී = තරිත්වා
එන්ට = ආගන්තුං නි.
එපමණ = තාවතා නි.
එපා = මා. නි.
එය = තං. න.
එයි = ආගච්ඡති
එසේ = තථා නි.
එසේයි = එවං, ආම නි.
එහි = තත්‍ථ, තත්‍ර, නි.
එළිය = ආලොක පු.
එළුවා = අජ. පු.
ඒතාක් = තාව නි.
ඒදණ්ඩ = සෙතු පු.
ඒවා = තානි න.
ඔටුවා = ඔට්ඨ පු.
ඔරුව = දොණි ඉ.
ඔව් = ආම, එවං. නි.
ඔවුන්ගේ = තෙසං
ඔවුහු = තෙ
ඔසවා = උක්ඛිපිත්‍වා, පූ. ක්‍රි.
ඔහුට = තස්ස, පු. න.
ඕතොමෝ = සා ඉ.
කඩය = ආපණ පු.
කඩයි (අතු ආදිය) = භඤ්ජති
කඩා රැස්කරයි = ඔචිනාති
කඩා රැස්කරන්ට = ඔචිනිතුං
කඩා රැස්කොට =
ඔචිනිත්වා, පූ. ක්‍රි.
කඩුව = අසි පු.
කණ = සොත න.
කථාකරයි = භාසති, කථෙති
කථාව = කථා ඉ.
කඳුලු = අස්සු න.
කන්ට = ඛාදිතුං, නි.
කන්ද = පබ්බත පු.
කන්නා = ඛාදන්ත 3.
කන්‍යාව = කඤ්ඤා ඉ.
කප්පවයි = ඡින්දාපෙති
කපනලද = ඡින්න 3.
කපයි = ඡින්‍දති
කම්කරුවා = කම්මකාර පු.
කමින් = ඛාදමාන 3.
කර්කශ = ඛර 3.
කර්තෘ = කත්තු පු.
කර්‍මාන්තය = කම්මං න.
කය = කාය පු.
කයි = ඛාදති
කරන = කරොන්ත, කුරුමාන 3.
කරනලද = කත 3.
කරන්ට = කත්තුං, කාතුං නි.
කරනු ලැබේ = කරීයති
කරමින් = කරොන්ත, කුරුමාන
කරයි = කරොති
කරවයි = කාරෙති, කාරාපෙති,
කාරයති
කලවය = සත්‍ථි. පු.
කලුරියකළ = කාලකත 3.
කවදා = කදා. නි.
කවරකලෙක්හි = කදා නි.
කවරෙක් = කෙ පු. කිං-ශබ්ද
කවුඩුදෙන = කාකී ඉ.
කසාවන් = පීත 3.
කළය = ඝට. පු.
කළයුතු = කාතබ්බ 3.
කළු = කාළ 3.
කාක්කා = කාක. පු.
කාලා = ඛාදිත්‍වා පූ. ක්‍රි.
කැඩුවේය = භඤ්ජි
කැඳ = යාගු. ඉ.
කැපියයුතු = ඡින්දිතබ්බ 3.
කැපුවේය = ඡින්දි.
කැමතිවේ = ඉච්ඡති
කැසීම = කණ්ඩු ඉ.
කිකිළිය = කුක්කුටී ඉ.
කිඳුරිය = කින්නරී ඉ.
කිපියාවූ = කුද්ධ 3.
කිමෙක්? = කිං නි.
කියන්නා = වත්තු පු.
කියනලද = වුත්ත 3.
කියනුලබන = වුච්චමාන 3.
කියනුලැබේ = භාසීයති
කියයි = භාසති, කථෙති
කියවයි = වාචෙති
කියා = වත්‍වා පූ. ක්‍රි.
කියාවා = භාසතු
කිරයි = තුලෙති
කිරි = ඛීර න.
කීර්තිය = කිත්ති ඉ.
කුකුළා = කුක්කුට පු.
කුඩය = ඡත්ත න.
කුඩඇත්තා = ඡත්තී පු.
කුඩා = ඛුද්දක 3.
කුමකට = කිමත්‍ථං නි.
කුමරිය = කුමාරී ඉ.
කුලය = කුල න.
කුලවතා = කුලවන්තු පු.
කුෂ්ට ඇත්තා = කුට්ඨී පු.
කුස = කුච්ඡි පු. ඉ.
ක්‍රීඩාකරයි = කීළති
ක්‍රීඩාකොට = කීළිත්‍වා පූ. ක්‍රි.
කෙණ්ඩය = ජඞ්ඝා ඉ.
කෙත = ඛෙත්ත න.
කෙසෙල්ගස = කදලි ඉ.
කෙළෙහිගුණදත් = කතඤ්ඤූ 3.
කෙළේය = අකාසි
කොකා = බක. පු.
කොට = කත්‍වා පූ. ක්‍රි.
කොටවූ = රස්ස 3.
කොඩිය = කෙතු පු.
කොතැනින් = කුතො නි.
කොයි වේලේ = කදා නි.
කොස්ගස = පනස පු.
කොස්ගෙඩිය = පනස න.
කොහේ = කුහිං නි.
කොළඹ නගරය = කොළම්බ-
නගර න.
කොළය = පණ්ණ න.
කෝට්ටේ නුවර = ජයවද්ධනපුර
කෝටිය = කොටි ඉ.
ගඟ = ගඞ්ගා, නදී ඉ.
ගඳ = ගන්‍ධ පු.
ගඳ දැනීමකරයි = ඝායති
ගඳදැනීමට = ඝායිතුං. නි.
ගත්තේය = ගණ්හි
ගන්වයි = ගණ්හාපෙති
ගනී = ගණ්හාති
ගනුලැබේ = ගණ්හීයති
ගම = ගාම පු.
ගමින් = ගාමතො නි.
ගල්බොරලු = සක්ඛරා ඉ.
ගල = සිලා ඉ. පාසාණ පු.
ගවදෙන = ගාවී ඉ.
ගවයන් පාලනය කරන්නා =
ගොපාල පු.
ගස = තරු, රුක්ඛ පු.
ගසන ලද = පහට 3.
ගසයි = පහරති
ගසෙන් = රුක්ඛතො නි.
ගාථාව = ගාථා ඉ.
ගැඹුරු = ගම්භීර 3.
ගැසුවේය = පහරි
ගැහැණිය = ඝරණී, ඉත්‍ථි,
වනිතා ඉ.
ගිතෙල් = සප්පි න.
ගින්න = සිඛී, අග්ගි, පු.
ගින්නෙන් = අග්ගිතො නි.
ගිනිදැල් = අච්චි ඉ. න.
ගිනිපෙනෙල්ල = අලාත න.
ගිය = ගත 3.
ගියේය = අගච්ඡි, අගමි,
ගච්ඡි, ගමි, අගමාසි
ගුණවත් = ගුණවන්තු. 3.
ගුහාව = ගුහා ඉ.
ගෘහපතියා = ගහපති පු.
ගෙඩිය = ඵල න.
ගෙඩි ඇති = ඵලවන්තු 3.
ගෙන්වයි = ආහරාපෙති
ගෙන = ආදාය, ගහෙත්වා, පූ. ක්‍රි.
ගෙනඑයි = ආනෙති, ආහරති
ගෙනගොස් = නෙත්‍වා:
හරිත්‍වා. පූ. ක්‍රි.
ගෙනයන්ට = හරිතුං නි.
ගෙනයන ලද = හට, නීත, 3.
ගෙනයයි = හරති, නෙති
ගෙනයනුලැබේ = හරීයති
ගෙනයනුලබන = නීයමාන:
හරීයමාන 3.
ගෙනයායුතු = හරිතබ්බ 3.
ගෙනාවේය = ආහරි, ආනෙසි
ගෙනෙන්ට = ආනෙතුං,
අහරිතුං නි.
ගෙනෙනලද = ආහට 3.
ගෙනෙනුලබන =
ආහරියමාන 3.
ගෙනෙනුලැබේ = ආහරීයති
ගෙය = ගෙහ, පු. න.
ගෙයින් = ගෙහතො නි.
ගේක ප්‍ර‍ධානියා = ගහපති පු.
ගොනා = ගොණ පු.
ගොපල්ලා = ගොපාල පු.
ගොයා = ගොධා. ඉ.
ගොවියා = කස්සක. පු.
ගොස් = ගන්ත්වා. පූ. ක්‍රි.
ඝනවූ = ඝන 3.
චක්‍ර‍ය = චක්ක න.
චන්ද්‍ර‍යා = සසී: චන්ද පු.
චෛත්‍යය = චෙතිය න,
ජයගනීවා = ජයතු
ජලය = වාරි, අම්බු, උදක, න.
ජීවත්වේ = ජීවති.
ටිකවූ = අප්පක 3.
තණකොළ = තිණ. න.
තබයි = ඨපෙති
තබ්බවයි = ඨපාපෙති
තබා = ඨපෙත්‍වා පූ. ක්‍රි.
තබාවා = ඨපෙතු
තමන්ගේ = අත්තානං
තමාගේ = අත්තනො
තරප්පුව = සොපාණ පු.
තරාදිය = තුලා ඉ.
තරුණිය = යුවති, තරුණී. ඉ.
තිරය = සාණි. ඉ.
තිරිසනා = පසු. පු.
තිස්අට = අට්ඨතිංසති ඉ.
තිස්එක = එකතිංසති ඉ.
තිස්තුන = තෙත්තිංසති ඉ.
තිස්නවය = එකූනචත්තාළීසති ඉ.
තිස්පහ = පඤ්චතිංසති ඉ.
තිස්හත = සත්තතිංසති ඉ.
තිස්හතර = චතුත්තිංසති ඉ.
තිස්හය = ඡත්තිංසති ඉ.
තිස්වෙනි = තිංසතිම 3.
තිහ = තිංසති ඉ.
තුන = ති 3.
තුනීවූ = තනු 3.
තෘෂ්ණාව = තණ්හා ඉ.
ද = අපි, ච, නි.
දක්නාලද = දිට්ඨ 3.
දකුණු = දක්ඛිණ 3.
දඬු ඇත්තා = දණ්ඩී පු.
දදය = දද්දු ඉ.
දන්නා ලද = ඤාත 3
දනී = ජානාති
දමයි = පක්ඛිපති
දර = දාරු න.
දල්වයි = ජාලෙති
දල්වන්ට = ජලෙතුං නි.
දවයි = ඣාපෙති
දවස = දිවස පු.
දශකොටිය = දසකොටි ඉ.
දශය = දස 3.
දශලක්‍ෂය = දසලක්ඛ න.
දෂ්ටකරනලද = දට්ඨ 3.
දෂ්ටකරයි = ඩසති
දෂ්ටකෙළේය = ඩසි
දසදහස = දසසහස්ස න.
දසවෙනි = දසම 3.
දහඅට = අට්ඨාරස, අට්ඨාදස 3.
දහතුන = තෙරස 3.
දහනවය = එකූනවීසති ඉ.
දහස = සහස්ස න.
දහසය = සොළස 3.
දහහත = සත්තරස, සත්තදස 3.
දහහතර = චුද්දස, චතුද්දස 3.
දළඇත්තා = දාඨී පු.
දාගැබ = චෙතිය න.
දානය = දාන න.
දවල් = දිවා නි.
දාසයා = දාස පු.
දාසිය = දාසී ඉ.
දැන් = ඉදානි නි.
දැන = ජානිත්‍වා. පූ. ක්‍රි.
දැනගනී = ජානාති
දැරිය = දාරිකා ඉ.
දික් = දීඝ 3.
දිනන්නා = ජෙතු පු.
දිනයි = ජිනාති
දියයුතු = දාතබ්බ 3.
දිව්වේය = ධාවි
දිව = ජිව්හා ඉ.
දිවයින = දීප පු.
දිවියා = දීපි පු.
දිශාව = දිසා ඉ.
දිළින්දා = දිළිද්ද පු.
දීම = දාන න.
දීකිරි = දධි න.
දීලා = දත්වා පූ. ක්‍රි.
දුක = දුක්ඛ. න.
දුකසේ = දුක්ඛං: ක්‍රි. වි.
දුන් = දින්න 3.
දුන්න = ධනු න.
දුන්නේය = අදදී, අදාසි
දුරවූ = දූර 3.
දුවන = ධාවන්ත 3.
දුවමින් = ධාවන්ත 3.
දුවයි = ධාවති
දුවලා = ධාවිත්වා පූ. ක්‍රි.
දූ = ධීතු, දුහිතු ඉ.
දූලි = ධූලි ඉ.
දෙක = ද්වි 3
දෙදෙන = උභය 3
දෙදෙනාගෙන් අනිකා = ඉතර 3.
දෙදෙනාගෙන් කවරෙක් = කතර 3.
දෙන්ට = දාතුං නි.
දෙන්නා = දාතු පු.
දෙන්නේය = දස්සති, දදිස්සති.
දෙන = ධෙනු ඉ.
දෙනලද = දින්න 3.
දෙනුලබන = දීයමාන 3.
දෙනුලැබේ = දීයති
දෙයි = දෙති, දදාති
දෙවයි = දාපෙති
දෙවරක් = ද්වික්ඛත්තුං නි.
දෙවෙනි = දුතිය 3
දෙවියා = දෙව පු. දෙවතා ඉ.
දෙසියයුතු = දෙසෙතබ්බ 3.
දේවතාවා = දෙවතා ඉ.
දේශනාකරන්ට = දෙසෙතුං නි.
දේශනාකරනලද = දෙසිත 3.
දේශනාකරනු ලැබේ = දෙසීයති
දේශනාකරයි = දෙසෙති
දේශනාකරවයි = දෙසාපෙති
දේශනාකෙළේය = දෙසෙසි
දොළස = ද්වාදස 3.
දෝලාව = දොලා ඉ.
දැක = දිස්වා, පස්සිත්‍වා පූ. ක්‍රි.
දැන් = ඉදානි නි.
දැන = ජානිත්‍වා පූ. ක්‍රි.
දැනගන්නේය = ජානිස්සති
ධනය = ධන න.
ධනවත් = ධනවන්තු 3
ධර්මය = ධම්ම පු.
ධර්මය කියන්නා = ධම්මවාදී පු.
ධාතුව = ධාතු ඉ.
නගී = ආරුහති
නම = නාම න.
නම් ඇති = නාම 3.
නරකය = නිරය පු.
නවය = නව 3.
නවසියය = නවසත න.
නහය = ඝාණ. න. නාසා. ඉ.
නාගයා = නාග පු.
නාදකරයි = රවති
නාන = නහායන්ත 3
නාමින් = නහායන්ත 3.
නායකයා = නෙතු පු.
නාලා = නහාත්‍වා පූ. ක්‍රි.
නාවයි = නහාපෙති
නැගිට = උට්ඨහිත්වා පූ. ක්‍රි.
නැගිටියි = උට්ඨහති
නැගිටුවා = උට්ඨාපෙත්‍වා පූ. ක්‍රි.
නැගී = ආරුය්හ, ආරුහිත්‍වා පූ. ක්‍රි.
නැගෙනහිර = පුබ්බා ඉ.
නැත්තාහ = න සන්ති
නැත්තේය = නත්‍ථි. නි.
නැන්දා = මාතුලානී ඉ.
නැන්දම්මා = සස්සු ඉ.
නැව = නාවා ඉ.
නැවත = පුන නි.
නැළිය = නාළි ඉ.
නැංගාවූ = ආරූළ්හ 3.
නැංගේය = ආරුහි
නෑ = න, නො. නි.
නෑයන් ඇති = බන්ධුමන්තු 3.
නෑයා = බන්ධු, ඤාති පු.
නෑවාවූ = නහාත 3.
නික්ම = නික්ඛම්ම,
නික්ඛමිත්‍වා පූ. ක්‍රි.
නික්මෙයි = නික්ඛමති
නික්මුණු = නික්ඛන්ත 3.
නිතර = අභිණ්හං ක්‍රි. වි.
නිදන = සයන්ත 3.
නිදමින් = සයන්ත, සයමාන 3.
නිදයි = සයති
නිදා = සයිත්වා පූ. ක්‍රි.
නිදාගත් = සුත්ත 3.
නිදිකරවයි = සයාපෙති
නිදීම = නිද්දා ඉ.
නිදානය = නිධි පු.
නිල් = නීල 3.
නිවණ = අමත න.
නුවණ = ඤාණ, න. පඤ්ඤා ඉ.
නුවණැති = පඤ්ඤාවන්තු,
බුද්ධිමන්තු 3.
නුවර = නගර න.
නුවරින් = නගරතො නි.
නෙලුම්මල = පදුම, න.
නොගැඹුරු = උත්තාන, 3.
නොහොත් = අථවා, නි.
පක්ෂියා = පක්ඛී, සකුණ පු.
පටන්ගත්තේය = ආරභි
පනස්දෙක - ද්වෙපඤ්ඤාසති,
ද්වෙපණ්ණාසති, ඉ.
පණස්නවය = එකූනසට්ඨි, ඉ.
පණහ = පඤ්ඤාසති,
පණ්ණාසති, ඉ.
පණ්ඩිතයා = කවි, විඤ්ඤූ,
පණ්ඩිත, විදු, පු.
පතළ = පත්‍ථට, විත්‍ථත, 3.
පත්‍ර‍ය = පණ්ණ, න.
පමණදන්නා = මත්තඤ්ඤූ පු.
පරිත්‍යාගශීලියා = වදඤ්ඤූ පු.
පර්වතය = පබ්බත, ගිරි, පු.
පය = පාද, පු.
පලායයි = පලායති
පව්කරන්නා = පාපකාරී පු.
පව = පාප, න.
පස්වෙනි = පඤ්චම, 3
පස්සෙන් = පච්ඡතො, නි.
පස = පඤ්ච, 3.
පසළොස = පඤ්චදස, 3
පසු = පර, අපර, 3.
පසුපස්සේ යයි = අනුගච්ඡති
පසුව = පච්ඡා, නි.
පහත් = නීච, 3.
පහන = දීප, පු.
පහරදෙනලද = පහට, 3.
පහරදෙනුලබන = පහරියමාන 3.
පළඳීවා = පිළින්‍ධතු
පළමුවැනි = පඨම 3.
පළල් = විත්‍ථත, 3.
පාලනය කරයි = පාලෙති
පාසැල = පාඨසාලා, ඉ.
පැමිණි = පත්ත 3.
පැසුණු = පක්ක, 3
පැළඳ = පිළන්‍ධිත්‍වා, පූ. ක්‍රි.
පිටත = බහි, නි.
පින්ඇති = පුඤ්ඤවන්තු 3.
පින = පුඤ්ඤ, න.
පිපාසිතවූ = පිපාසිත, 3.
පියා = පිතා, පු. (පිතු ශබ්ද)
පියාකෙරෙන් = පිතිතො, නි.
පියාසරකරයි = උඩ්ඩෙති
පියුම = පදුම, න.
පිරිනිවන්පෑවේය = පරිනිබ්බායි
පිරිස් ඇති = යසවන්තු 3.
පිරිස = පරිසා, ඉ.
පිවිස = පවිසිත්‍වා, පූ. ක්‍රි.
පිස = පචිත්‍වා, පූ. ක්‍රි.
පිසන්ට = පචිතුං, නි.
පිසන්නී = පචන්තී, ඉ.
පිසන = පචන්ත 3
පිසනලද = පක්ක 3.
පිසනුලබන = පච්චමාන 3.
පිසනුලැබේ = පච්චති, 3.
පිසමින් = පචන්ත 3.
පිසයි = පචති
පිසවයි = පාචෙති, පාචයති
පිසවන්ට = පාචෙතුං, නි.
පිසාවා = පචතු
පිසියයුතු = පචිතබ්බ, 3.
පිසුවේය = පචී
පුටුව = පීඨ, න
පුත්රයා = පුත්ත, පු.
පුදන ලද = පූජිත 3.
පුදයි = පූජෙති
පුදා = පූජෙත්‍වා, පූ. ක්‍රි.
පුරවයි = පූරෙති
පුරුෂයා = පුරිස පු.
පුරුෂයා කෙරෙන් = පුරිසතො
පූජාව = පූජා ඉ.
පෙට්ටිය = මඤ්ජුසා, ඉ.
පෙර = පුරා, නි.
පෙරවූ = පුබ්බ 3.
පෙරළේ = පරිවත්තති
පෙරුම්කායම් = හිඞ්ගු, න.
පෙළ = පාළි ඉ.
පෙළයි = පීළෙති
පෙළුවේය = පීළෙසි
පොකුණ = පොක්ඛරණී, ඉ.
පොරව = ඵරසු පු.
පොල් = නාළිකෙර පු. න.
පොළොව = භූමි; වසුධා ඉ.
ප්‍ර‍ඥා ඇති = පඤ්ඤාවන්තු 3.
ප්‍ර‍ඥාව = මති, පඤ්ඤා, ඉ. ඤාණ න.
ප්‍රීතිය = පීති ඉ.
බඩු = භණ්ඩ න.
බත් = භත්ත, න. ඔදන. පු. න.
බඳිනු ලැබේ = බන්ධීයති
බඳියි = බන්‍ධති
බල්ලා = සොණ, සුනඛ පු.
බලඇත්තා = බලී, පු.
බලන්ට = පස්සිතුං, නි.
බලන = ඔලොකෙන්ත,
පස්සන්ත 3.
බලන්නේය = පස්සිස්සති
බලමින් = ඔලොකයමාන,
ඔලොකෙන්ත
බලය = බල න.
බලයි = ඔලොකෙති, පස්සති
බලවතා = බලවන්තු පු.
බස්නාහිර = අපරා ඉ.
බසී = ඔතරති
බාලයා = සුසු පු.
බාලවූ = දහර, බාල 3.
බාහුව = බාහු පු.
බැන්දේය = බන්ධි
බැඳ = බන්ධිත්වා පූ. ක්‍රි.
බැමිණිය = බ්රාහ්මණී ඉ.
බැස = ඔරුය්හ, ඔරිත්‍වා, පූ. ක්‍රි.
බැස්සාවූ = ඔතිණ්ණ 3.
බිත්තරය = අණ්ඩ න.
බිඳිනලද = භින්න 3.
බිඳී = (අතු ආදිය) භඤ්ජති
බිඳුනු = භින්න 3.
බින්දේය = භින්‍දි
බීලා = පිවිත්වා පූ. ක්‍රි.
බුද්ධිමත් = බුද්ධිමන්තු 3.
බෙදා = භාජෙත්‍වා පූ. ක්‍රි.
බෙරය = දුන්‍දුභි ඉ.
බෙල්ල = ගීවා ඉ.
බොන්ට = පිවිතුං, පාතුං නි.
බොයි = පිවති
බොහෝ = බහු 3
බොහෝකලක් = චිරං නි.
(බොහෝ දෙනාගෙන්) කවරෙක් =
කතම 3.
බෝවා = පිවතු
බ්‍ර‍හ්මයා = විධාතු පු.
භයවන්නේය = භායිස්සති
භයවී = භායිත්‍වා පූ. ක්‍රි.
භයවේ = භායති
භාග්‍යවතුන්වහන්සේ =භගවන්තු පු.
භාර්‍ය්‍යාවගේ මව = සස්සු ඉ.
භික්‍ෂූ නම = භික්ඛු, මුනි පු.
භෝග ඇත්තා = භොගී පු.
මගේ = මය්හං, මම, මෙ
මණියි = මිණාති
මත්තෙහි = උපරි, නි.
මත්පැන් = සුරා ඉ.
මධ්‍යම = මජ්ඣිම 3.
මනාකොට = සාධුකං, ක්‍රි. වි.
මනාපැහැති = සුවණ්ණ 3.
මනාපැහැ නැති = දුබ්බණ්ණ 3
මනාරූ ඇති = සුරූප 3.
මනුෂ්‍යයා = මනුස්ස පු.
මම = අහං
මරණය = මරණ න.
මරනුලැබේ = මාරීයති
මරයි = මාරෙති
මරවයි = මාරාපෙති
මරා = මාරෙත්‍වා පූ. ක්‍රි.
මල් = පුප්ඵ න.
මල්දම = මාලා ඉ.
මව = අම්මා, මාතු, ඉ.
මවකෙරෙන් = මාතිතො, නි.
මහත් = මහන්ත 3.
මහලු = මහල්ලක 3.
මළාවූ = මත 3.
මානෙල් = උප්පල, න.
මාර්ගය = මග්ග පු.
මාසය = මාස, පු. න.
මාලාඇත්තා = මාලී, පු.
මිට = මුට්ඨි, පු.
මිටි = නීච 3
මිත්‍ර‍යා = මිත්ත පු. න.
මිදුණු කිරි = දධී න.
මිළදීගන්ට = කිණිතුං නි.
මිළදීගනී = කිණාති
මිළදීගනු ලැබේ = කිණීයති
මිළදීගෙන = කිණිත්වා පූ. ක්‍රි.
මීපැණි = මධු න.
මීයා = ආඛු පු.
මුනුබුරා = නත්තු පු.
මුල = මූල න.
මුවදෙන = මිගී ඉ.
මුවා = මිග, පු.
මුහුණ = වදන, න
මුහුද = ජලනිධි, උදධි,
සින්ධු, පු
මෘදුවූ = මුදු 3
මෙතැන්සිට = ඉතො නි.
මෙතැනින් = ඉතො නි.
මෙනෙහි කරයි = මනසිකරොති
මෙයින් = ඉතො නි.
මෙසේ = එවං, නි.
මෙහි = ඉධ, එත්‍ථ, නි.
මේ = ඉම, 3.
මේතෙම = අයං. පු.
මොනරා = සිඛී, මයූර පු.
මොවුහු = ඉමෙ, පු. න.
මොවුන්ගේ = ඉමෙසං, පු. න.
මොහුට = අස්ස, ඉමස්ස, පු. න.
මෝතොමෝ = අයං, ඉ.
මැගේ = අස්සා, ඉමිස්සා,
ඉමාය ඉ.
මැණික = මණි පු.
මැරුණේය = කාලමකාසි, මරි
මැරුවේය = මාරෙසි.
මැරේ = මරති
මෑලා = ඉමා ඉ
මෑලාගේ = ඉමාසං, ඉ.
යට = අධර 3, අධො, හෙට්ඨා නි.
යන්ට = ගන්තුං නි.
යන්නා = ගන්තු පු.
යන්නී = ගච්ඡන්තී ඉ.
යන = ගච්ඡන්ත, ගච්ඡමාන 3
යන්නේය = ගච්ඡිස්සති, ගමිස්සති
යම් = ය, 3.
යම්කලෙක්හි = යදා නි.
යම්තාක් = යාව නි.
යම්තැනෙක්හි = යත්‍ථ, යහිං, නි.
යම්පමණ = යාවතා නි.
යම්සේ = යථා නි.
යමින් = ගච්ඡන්ත, ගච්ඡමාන 3.
යයි = ගච්ඡති
යමක් කෙරෙන් = යතො, නි.
යවයි = පෙසෙති
යහලු ස්ත්‍රිය = සඛී, ඉ.
යෙහෙළිය = සඛී, ඉ.
යොදවයි = යොජාපෙති
රකිනුලැබේ = රක්ඛීයති
රකී = පාලෙති, රක්ඛති
රකීවා = රක්ඛතු
රජ = භූපති, භූපාල පු.
රජමෙහෙසිය = දෙවී, රාජිනී, ඉ.
රට = රට්ඨ න.
රත්රන් = සුවණ්ණ න.
රතු = රත්ත 3.
රථය = රථ පු.
රථාචාර්‍ය්‍යයා = සාරථී පු.
රදවා = රජක පු.
රශ්මිය = රංසි ඉ.
රශ්මි ඇති = භානුමන්තු 3.
රාජදේවිය = දෙවී ඉ.
රාජ්‍යය = රජ්ජ න.
රාත්‍රිය = රත්ති ඉ.
රැක්කේය = පාලෙසි
රැක = රක්ඛිත්‍වා පූ. ක්‍රි.
රෑණ = රජ්ජු ඉ.
රූපය = රූප න.
රෝගය = ව්‍යාධි පු.
රෝදය = චක්ක න.
ලක්‍ෂය = සතසහස්ස, ලක්ඛ න.
ලංකා ද්වීපය = ලඞ්කා ඉ.
ලජ්ජා ඇති = හිරිමන්තු 3.
ලණුව = රජ්ජු ඉ.
ලබයි = ලභති
ලබන්ට = ලද්ධුං, ලභිතුං, න.
ලාකඩ = ජතු න.
ලැබ = ලද්ධා, ලභිත්‍වා, පූ. ක්‍රි.
ලැබුණු = ලද්ධ 3.
ලියන්නා = ලේඛක පු.
ලියයි = ලිඛති
ලොව = ලොක පු.
ලෝභය = ලොභ පු.
වචනය = වාචා ඉ. වචන න.
වටී = වට්ටති
වඩුවා = වඩ්ඪකී පු.
වනය = අරඤ්ඤ, වන න. අටවි ඉ.
වනාහි = පන, නි.
වඳිනලද = වන්‍දිත 3.
වඳිනුලබන = වන්දියමාන 3.
වඳිනුලැබේ = වන්දීයති
වඳී = වන්‍දති
වඳුරා = වානර, කපි, පු.
වන්නේය = භවිස්සති
වයසින් අඩු = දහර, බාල 3.
වරක් = සකිං නි.
වසන = විහරන්ත, වසන්ත
වසන්නේය = වසිස්සති
වසමින් = විහරන්ත, වසන්ත 3.
වසයි = වසති, විහරති
වසී = වස්සති
වස්ත්‍ර‍ය = වත්‍ථ න.
වහා = සීඝං, ඛිප්පං, සහසා,
නි. ක්‍රි. වි.
වළ = කාසු, ඉ. ආවාට, පු.
වාසයකරයි = වසති, විහරති
වාසයකළ = වුත්‍ථ 3.
වැගිරේ = පග්ඝරති
වැටී = පතිත්වා පූ. ක්‍රි.
වැටුණේය = පති
වැටේ = පතති
වැන්දයුතු = වන්දිතබ්බ 3
වැඳ = වන්දිත්‍වා, පූ. ක්‍රි.
වැඳිරිය = වානරී ඉ.
වැල = ලතා, ඉ.
වැලි = වාලිකා, වාලුකා, ඉ.
පුලින. න.
වැව = වාපි, ඉ.
වැස්ස = දෙව, මෙඝ, වස්ස, පු.
වුට්ඨි. ඉ.
විකුණන = වික්කිණන්ත 3.
විකුණනු ලැබේ = වික්කිණීයති
විකුණමින් = වික්කිණන්ත 3.
විකුණයි = වික්කිණාති
විදී = විජ්ඣති
විදුලිය = විජ්ජු ඉ.
විධානකරන්නා = විධාතු පු.
විපාකය = ඵල න.
විස්ස = වීසති ඉ.
විසි අට = අට්ඨවීසති ඉ.
විසි එක = එකවීසති ඉ.
විසිතුන = තෙවීසති ඉ.
විසිදෙක = ද්වෙවීසති, බාවීසති ඉ.
විසිනවය = එකූනතිංසති ඉ.
විසිපහ = පඤ්චවීසති ඉ.
විසිවෙනි = වීසතිම 3
විසිහත = සත්තවීසති ඉ.
විසිහතර = චතුවීසති ඉ.
විසිහය = ඡබ්බීසති ඉ.
විසූ = වුත්‍ථ 3.
විහාරය = විහාර පු.
වී = වීහි පු.
වීථිය = විසිඛා, වීථි ඉ.
විය = අභවි, භවි
වූ = භූත, 3.
වූයේය = අභවි, භවි
වෙදා = වෙජ්ජ පු.
වෙන්ව = විසුං, නි.
වෙළෙන්දා = වාණිජ පු.
වේ = හොති, භවති
වේදය දන්නා = වෙදගූ පු.
වේවා = හොතු, භවතු.
ව්‍යාඝ්‍ර‍යා = ව්‍යග්ඝ පු.
ශිෂ්‍යයා = සිස්ස පු.
ශීලය = සීල න.
සත්වෙනි = සත්තම 3.
සත = සත්ත 3.
සතර = චතු 3.
සතරවෙනි = චතුත්‍ථ 3.
සතුරා = සත්තු, අරි. පු.
සන්සිඳීම = සන්ති ඉ.
සභාව = සභා ඉ.
සමග = සද්ධිං, සහ, නි.
සම නොවන ලෙස = විසම ක්‍රි. වි.
සමලෙස = සමං, ක්‍රි. වි.
සමීපවූ = සන්තික, සමීප 3.
සමූහ ඇත්තා = ගණී පු.
සය = ඡ 3.
සයනය කෙළේය = සුපි, සයි.
සරස = තිරියං, නි.
සර්පයා = අහි, භොගී, සප්ප පු.
සර්‍වඥයන්වහන්සේ = බුද්ධ,
සබ්බඤ්ඤූ, සත්‍ථු, පු.
සවස = සායං නි.
සවෙනි = ඡට්ඨ 3.
සහල් = තණ්ඩුල, පු. න.
සහෝදරයා = භාතු පු.
සහෝදරිය = භගිනී ඉ.
සංඝයා = සඞ්ඝ පු.
සාගරය = උදධි, ජලනිධි, පු.
සාදන ලද = කත 3.
සාදයි = කරොති
සාදවයි = කාරෙති, කාරාපෙති.
සාරයි = ඛණති.
සාලාව = සාලා ඉ.
සැත්තෑවෙනි = සත්තතිම 3.
සැපය = සුඛ, න.
සැවැත්නුවර = සාවත්‍ථි, පු.
සිඟන්නා = යාචක පු.
සිට = ඨත්‍වා පූ. ක්‍රි.
සිටින = තිට්ඨන්ත 3.
සිටිමින් = තිට්ඨන්ත 3.
සිටියාවූ = ඨිත 3.
සිටියේය = අට්ඨාසි
සිටියි = තිට්ඨති
සිටුතෙම = සෙට්ඨි පු.
සිත = චිත්ත න.
සිතයි = චින්තෙති
සිතා = චින්තෙත්‍වා පූ. ක්‍රි.
සිතිවිල්ල = චින්තා ඉ.
සිඳී = ඡින්‍දති
සිදුවූ = භූත 3
සිනාසෙන්නී = හසන්තී ඉ.
සිනාසෙන = හසන්ත 3.
සිනාසෙමින් = හසන්ත 3.
සිනාසෙයි = හසති
සියක්කොටිය = සතකොටි ඉ.
සියය = සත. න.
සියලු = සබ්බ. 3.
සියවෙනි = සතම. 3.
සිල්වත් = සීලවන්තු 3.
සිවලා = සිගාල. පු.
සිවිය = ඡවි ඉ.
සිවුර = චීවර. න.
සිහිඇති = සතිමන්තු 3.
සිහිය = සති ඉ.
සිංහයා = සීහ පු.
සිංහාසනය = සීහාසන න.
සීසා = කසිත්‍වා පූ. ක්‍රි.
සීසානු ලැබේ = කසීයති
සීසායි = කසති
සුදු = සෙත 3.
සූර්‍ය්‍යයා = රවි, භානුමන්තු පු.
සෙල්ලම්කරයි = කීළති
සෙවනැල්ල = ඡායා ඉ.
සේනාව = සේනා ඉ.
සොයයි = පරියෙසති
සොරකම්කරයි = චොරෙති
සොරා = චොර පු.
සොරාගෙන් = චොරතො නි.
සොහොන = සුසාන. න.
සෝදයි = ධොවති
සෝදනු ලැබේ = ධොවීයති
ස්ත්‍රිය = නාරී, වනිතා, ඉත්‍ථි ඉ.
ස්වර්‍ගය = සග්ග. පු.
ස්වාමිපුරුෂයා = භත්තු, පති, පු.
ස්වාමිපුරුෂයාගේ මව = සස්සු ඉ.
ස්වාමියා = සාමි. පු.
හඬන = රොදන්ත. 3.
හතළිස්දෙක =ද්වෙ චත්තාළීසති ඉ.
හතළිස්නවය =එකූනපඤ්ඤාසති. ඉ.
හතළිස්වෙනි = චත්තාළීසතිම 3.
හතළිහ = චත්තාළීසති ඉ.
හදිසියෙන් = සහසා. නි.
හාත්පස = සමන්තා නි.
හඳ = චන්ද පු.
හාලා = කසිත්‍වා පූ. ක්‍රි.
හැකිවේ = සක්කොති
හැට = සට්ඨි. ඉ.
හැටදෙක = ද්වෙසට්ඨි, ද්විසට්ඨි,
ද්වාසට්ඨි. ඉ.
හැටනවය = එකූනසත්තති ඉ.
හැත්තෑදෙක = ද්වෙසත්තති,
ද්විසත්තති ඉ.
හැත්තෑනවය = එකූනාසීති ඉ.
හැත්තෑව = සත්තති ඉ.
හැන්ද = කටච්ඡු. පු.
හැමකල්හි = සදා. නි.
හැරීඑයි = පච්චාගච්ඡති
හැසිර = චරිත්‍වා, පූ. ක්‍රි.
හැසිරෙන = චරන්ත, 3.
හැසිරේ = චරති
හැසුරුණේය = චරි, අචරි
හික්මවන්නා = විනෙතු පු.
හිඳ = නිසීදිත්‍වා පූ. ක්‍රි.
හිඳින = නිසීදන්ත 3.
හිඳුවයි = නිසීදාපෙති
හිඳුවා = නිසීදාපෙත්වා පූ. ක්‍රි.
හිමඇති = හිමවන්තු 3.
හිමාලයපර්‍වතය = හිමවන්තු පු.
හුන් = නිසින්න 3
හුන්නේය = නිසීදි
හෘදය = හදය. න.
හෙට = සුවෙ. නි.
හෙතෙම = සො. පු. (ත - ශබ්ද)
හෙනය = අසනි ඉ.
හෙමින් = සනිකං ක්‍රි. වි. නි.
හෙළයි = පාතෙති.
හෙළවයි = පාතාපෙති
හෙළීය = පාතෙසි
හේදණ්ඩ = සෙතු. පු.
හෝ = වා, අථ. නි.
ළමයා = දාරක, කුමාර. පු.
ළංවූ = සමීප, ආසන්න, 3.
සමග යන අර්ථය තතියාව යෙදීමෙන් ලැබේ. ↑
ක්‍රියාවක් වැළැක්වීමට පාලියෙහි යෙදෙන්නේ ‘මා’ යන්නයි. ↑
මන්තීනං සන්තිකං යන්න යොදනු. ↑
රථාචරියස්ස සන්තිකං යි යොදනු. ↑
ආහාර ශබ්දය පුරිස ශබ්දය මෙන් වරනැගෙත්. ↑
චතුත්ථිය යෙදීමෙන් “පිණිස” යන අර්ථය ලැබේ. ↑
වාපිං තරිත්වා - වැව තරණය කොට හෝ වැවෙන් එතෙරව. ↑
නදිං තරිත්වා යි යෙදිය යුතු. අන් තන්හිත් මේ පිළිවෙල ගතයුතු. ↑
“ගත්තේය” යන අර්ථවත් ක්‍රියාව යොදනු. ↑
සක්කොති - හැකිවේ. ↑
ආරභි - පටන් ගත්තේය. ↑
“හැකිවෙමු” යන්නට සමානයි. ↑
විනා නිපාතය හා තතියාව යෙදෙන බව සැලකිය යුතු. ↑
ඉක්මවන්ට ↑
යි - යන්ට පාලියෙන් ඉති ශබ්දය යොදනු. ↑
සත්තමී බහු වචනය යෙදිය යුතු. ↑
කර්ම විභක්තිය යෙදිය යුතු. ↑
බහූනං, බහුන්නං යි ඡට්ඨි බහුවචනය දෙවිධියකින් සෑදේ. ↑
ඩය්හි ↑
නවදිනකින් (නව දිනක් ඇවෑමෙන්) යන අර්ථ ඇත්තේයි. ↑
රූපියං - රුපියල. රූපියානං ද්වීහි සතෙහි - රුපියල් දෙසීයකින් සමාසකොට “ද්වීහි රූපියසතෙහි” යි යෙදිය හැක. ↑
අඹ - කොස් ආදී ගස් කියවෙන විට ඒවා පාලියෙහි පුල්ලිංගයෙන් සිටිත්: ගෙඩි කියවෙන විට නපුංසකලිංගය ගනිත්. ↑
මෙවැනි තැන් පාලියට නැගීමේදී ඡට්ඨිය හෝ සත්තමිය යෙදිය යුතු. ↑
සත්තමිය හෝ ඡට්ඨිය යෙදීමෙන් “අතුරෙන්” යන අර්ථය ලැබේ. ↑
“වස්සානං උපරි” යි යෙදිය යුතු. ↑
දුට්ඨගාමිණී භූපති. ↑
පස් ආකාරයකින් හෙවත් පස් කොටසක් කොට, මෙය ක්‍රියාවිශේෂණයක් වූ නිපාතයකි. අන්‍ය සංඛ්‍යා ශබ්දයන් සමගද මේ අර්ථයෙහි ධා - ප්‍ර‍ත්‍යය යෙදේ. ↑
පච්චාගච්ඡිංසු ↑
චතුධා ↑
ඒකවචන - බහුවචනයන් සංඛ්‍යානාමයෙන් හඳුන්වනු ලැබේ. ↑
වඩ්ඪකී - වඩුවා, පු ↑
මාතාපිතරො ↑
දාසෙහි දාසයන් ලවා යි අර්ථ කියයුතු කිරීමට අණ ලබන්නා කර්ම විභක්තියෙන් හෝ තතියාවෙන් සිටිය යුතු. ↑
හිඳුවා ↑
පිසවන්ට මේ දෙක ද කාරකාර්ථ ඇති පදයි. ↑
තණ්ඩුල - සහල් පු. න. ↑
යවයි - පෙසෙති ↑
නික්මුණු ↑
ඉවත් කරවිය ↑
රොදති - හඬයි ↑
උපදී ↑
දිට්ඨ - දක්නාලද ↑
ලද්ධ - ලැබුණු ↑
උඹ - යන්න ඔබ යන්නෙන් බිඳුණු එකකි. ඉංග්‍රීසියෙන් You යන්න මෙන් එය නිතරම බහු වචනයෙන් සිටී. ත්වං - යන්නට දියයුතු නිවැරදි අර්ථය “තෝ” යන්නයි. එය දැන් අවමානයට යොදන්නක් සේ හැඟීමක් ඇති බැවින් මෙසේ යොදන ලදි. ↑
වීහි ශබ්දයේ ඡට්ඨි බහු වචනය සමග රාශි ශබ්දයේ දුතියා ඒක වචනය යෙදිය යුතු. ↑